Bảo tồn Rùa biển: Tiếp tục trao quyền cho các khu Bảo tồn biển

Theo PGS. TS Nguyễn Chu Hồi, nguyên Phó Tổng Cục trưởng Tổng Cục Biển và Hải đảo Việt Nam, rùa biển là sinh vật trải qua nhiều sinh cảnh và hệ sinh thái khác nhau trong quá trình di cư phát triển và sinh sản. Vì vậy, giá trị của rùa biển là giá trị toàn cầu. Rùa biển được coi là một trong những chỉ số về sự khỏe mạnh của môi trường biển. Hiện nay, rùa biển cũng được các ngành quân sự lợi dụng đặc tính di cư để làm cầu nối di dộng cho hệ thống định vị vệ tinh.

Theo các chuyên gia, rùa biển đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng từ việc đánh bắt ngẫu nhiên khi rùa biển vô tình lọt vào lưới và các phương tiện đánh bắt hải sản của người dân, cho đến các hoạt động đánh bắt chủ yếu mang tính chất hủy diệt. Từ việc người dân xả rác thải ra biển làm rùa nhầm với thức ăn, nuốt phải dẫn đến cái chết, cho đến các hoạt động phát triển quy mô lớn của con người như xây dựng kè chống xói mòn, các công trình ven biển, khai thác cát ở quy mô tận kiệt làm mất các bãi đẻ. Thậm chí, ánh sáng nhân tạo từ các khu du lịch ven biển cũng gây tác động lớn đến các hoạt động đẻ trứng, di chuyển và kiếm ăn của rùa biển.

Một con rùa xanh ở VQG Côn Đảo. Ảnh: IUCN Việt Nam

Để bảo vệ các loài trước nguy cơ tuyệt chủng, Việt Nam đã ban hành Kế hoạch hành động bảo tồn rùa biển giai đoạn 2016 - 2025 (MTCAP)  nhằm có cơ sở dữ liệu về rùa biển ở Việt Nam; tuyên truyền và nâng cao ý thức của cộng đồng và xây dựng cơ chế pháp lý cho các khu bảo tồn biển trong công tác bảo vệ rùa biển.

Đánh giá việc thực hiện MTCAP của IUCN đã chỉ ra nhiều thách thức từ kinh phí cho đến nguồn nhân lực hạn hẹp. Trong khi vấn đề tài trợ cho công tác bảo tồn biển thực sự là một thách thức, việc tiếp tục trao truyền cho các KBTB vô cùng cần thiết. Điều này bao gồm việc cho phép các nhân viên KBTB bắt giữ những người có hành vi vi phạm các quy định của KBTB. Các hình phạt bao gồm cả phạt tiền, kể cả việc hầu tòa. Để làm được việc này đòi hỏi một sự thay đổi chính sách mà D-FISH sẽ soạn thảo.

Một trong những mối đe dọa chính đối với rùa biển là hoạt động đánh bắt cá. Trên toàn cầu, hàng trăm nghìn con rùa đã vô tình bị đánh bắt bằng lưới lọc, lưới kéo tôm, và các móc nối dài hàng năm. Để ngăn chặn điều này, các nhà khoa học đã làm việc với những người đánh bắt tôm để phát triển các thiết bị loại trừ rùa, hoặc TEDs.

Mục tiêu cụ thể của MTCAP là "Thực hiện những thay đổi và cải tiến các thiết bị khai thác với mục đích bảo vệ rùa biển: 100% tàu đánh bắt cá ngừ sẽ được trang bị móc vòng; TED trong khai thác ngoài  hải lý đang được thử nghiệm, và ít nhất 3% trong số tất cả các tàu cá sẽ sử dụng TED rùa. "

Việc sử dụng một loại móc khác trong hoạt động dài hạn của nghề cá sẽ làm giảm các con rùa biển chết mà không ảnh hưởng xấu đến sản lượng đánh bắt có lợi. Những vòng tròn này rất ít bị nuốt bởi các con rùa hơn là những cái móc hình chữ J truyền thống, gây ngộp thở hoặc chảy máu trong khi nuốt.

Bên cạnh đó, cần giảm mối đe dọa thông qua tăng cường năng lực và nâng cao nhận thức. Đồng thời, xem xét và giải quyết riêng rẽ tác động của hoạt động du lịch đối với sinh cảnh rùa biển

Bảo tồn rùa biển đòi hỏi nỗ lực dài hạn từ nhiều bên liên quan và đầu tư nhiều hơn vào thời gian, con người cũng như tài chính.

Tuyết Chinh