Giải pháp giảm thiểu ô nhiễm do chất thải rắn sinh hoạt

Ảnh minh họa hố chôn rác thải di động

Thực tế khảo sát của Sở TN&MT tại 10 điểm tái định cư (TĐC) cho thấy: Chất thải phát sinh tại các khu TĐC chủ yếu là chất thải sinh hoạt, chất thải chăn nuôi và chất thải sản xuất, dịch vụ. Trong đó, lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh không nhiều, hầu như người dân tự xử lý bằng phương pháp chôn lấp, hoặc đốt. Tuy nhiên, trong các điểm TĐC thì chỉ có điểm TĐC Quỳnh Nhai là có thu gom rác, do điểm TĐC này ở thị trấn Quỳnh Nhai, còn hầu hết các điểm TĐC còn lại chưa có biện pháp thu gom cũng như chôn lấp hợp vệ sinh. Rác được người dân tự xử lý chôn lấp trong vườn nhà hoặc đổ ra ruộng vườn quanh nhà, là nguyên nhân gây tác động tới môi trường đất, nước, không khí, gây ảnh hưởng tới sức khỏe của người dân.

Do đó, nhiệm vụ đã đề ra giải pháp cụ thể nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường do chất thải rắn. Theo đó, rác thải trước khi được đem xử lý, cần được phân loại thành rác hữu cơ và rác vô cơ ngay tại hộ gia đình. Rác hữu cơ là các loại rác dễ bị thối rữa trong điều kiện tự nhiên sinh ra mùi hôi thối như các loại thức ăn thừa, thức ăn hư hỏng, vỏ trái cây, các chất thải tách ra do làm bếp.... 

Rác vô cơ được chia làm 2 loại là rác vô cơ tái chế và không tái chế (rác khô). Rác vô cơ tái chế là các loại rác có thể sử dụng lại nhiều lần trực tiếp hoặc chế biến lại như giấy, các tông, kim loại (khung sắt, sắt vụn,...), các loại nhựa... Rác vô cơ không tái chế là chất thải rắn vô cơ không có khả năng sử dụng hoặc chế biến lại như giấy ăn đã sử dụng, thủy tinh (bóng đèn, cốc vỡ,...), quần áo cũ, xỉ than, xương động vật, vỏ trứng,....

Ảnh minh họa thùng phân loại rác hữu cơ và rác vô cơ

Với rác vô cơ tái chế cần được thu gom, đựng riêng trong túi nilon hoặc túi vải để bán lại cho cơ sở tái chế. Rác vô cơ không tái chế sẽ được thu gom, đựng trong thùng, xô màu đỏ hoặc chứa trong các vật dụng có sẵn ở gia đình như thúng, sọt, bao tải, túi nilon. Riêng rác hữu cơ phải thu gom hàng ngày. Mỗi gia đình nên trang bị 02 thùng rác hữu cơ và vô cơ riêng, có màu sắc khác nhau để tránh bỏ nhầm.

Về giải pháp xử lý rác thải, tại các khu, điểm TĐC đã có khu xử lý rác thải tập trung và đội thu gom rác, các gia đình cần tự tổ chức thu gom phần rác của gia đình mình. Không đốt rác ngay tại hộ gia đình. Không đổ rác bừa bãi ven đường làng, bờ kênh, ao hồ…

Rác thải sau khi thu gom sẽ được xử lý tại các bãi rác hợp vệ sinh, hoặc lò đốt của huyện, xã theo quy định. Riêng rác thải nguy hại (là rác thải có ít nhất một trong các tính chất như dễ nổ (bình gas, bật lửa,…), dễ cháy (vật dính xăng dầu, bình ắc quy…), ăn mòn (các chất có tính axit hoặc kiềm mạnh), gây nhiễm trùng (chất thải người bệnh, bơm kim tiêm,…), chứa chất độc hại (vỏ thuốc bảo vệ thực vật, pin…) cần được thu gom vào một túi riêng sẫm màu và giao cho chính quyền địa phương (bộ phận quản lý môi trường) xử lý theo quy trình riêng.

Trường hợp các khu TĐC không có khu xử lý rác thải tập trung, gia đình tự xử lý thì rác thải vô cơ có khả năng tái chế được thu gom và đựng trong các bao tải, túi nilon và bán cho các cơ sở thu mua, tái chế rác theo quy định. Các thành phần rác không có khả năng tái chế sẽ được thu gom, đựng trong thùng, xô màu đỏ hoặc chứa trong các vật dụng có sẵn ở gia đình như thúng, sọt, bao tải, túi nilon, … sau đó vận chuyển đến các bãi rác của huyện, xã theo quy định.

Riêng xử lý rác hữu cơ, nhiệm vụ đề xuất sử dụng mô hình hố rác di động để xử lý rác thải hữu cơ quy mô hộ gia đình. Đây là mô hình dễ ứng dụng, linh hoạt, đơn giản và hiệu quả. Hố rác di động có thể tích nhỏ (cỡ vài trăm lít), khi hố đầy có thể chuyển sang hố khác sử dụng và hố được chính người dân xây dựng và duy trì hoạt động.

Sơ đồ hố chôn rác thải di động

Về cách xây dựng, vị trí đặt hố thường ở trong vườn, môi trường đất, không quá khô hay quá ẩm ướt, cách xa nơi ở trên 3m.  Chiều sâu hố từ 0,7 – 1,5m.  Đường kính hố từ 0,6 – 1m. Kích thước và hình dáng nắp hố phụ thuộc vào miệng hố, chất liệu thường bằng kim loại hoặc gỗ, tùy điều kiện từng hộ gia đình có thể chọn cách vật liệu khác nhau nhưng cần đảm bảo tính an toàn, kín để tránh cho vật thể lạ lọt vào cũng như mùi từ trong hố thoát ra.

Sau khi có hố rác, rác hữu cơ hàng ngày sẽ được đổ vào hố, sau đó rắc một lượt mỏng chế phẩm sinh học (có tác dụng kích hoạt phân hủy nhanh các chất hữu cơ, không gây mùi hôi, sản phẩm sau ủ tơi xốp, mịn). Bỏ đất hoặc tro/trấu rải lên trên một lớp mỏng khoảng 2 – 5 cm và đậy nắp để tránh ruồi, muỗi, chuột… và mưa. Khi rác đầy hố, tiến hành lấp đất và tiếp tục đào hố khác để đựng rác.

Khi sử dụng các hố rác di động, có thể có hoặc không cần sử dụng chế phẩm sinh học. Rác hữu cơ hàng ngày được người dân đổ xuống hố rác di động (cần lọc bỏ bao bì, bao nilon...) được phân hủy do vi khuẩn và các loại sinh vật đất hay nói cách khác là tự phân hủy.

Nhìn chung, đây là phương pháp giúp giải quyết tại chỗ rác thải sinh hoạt hữu cơ của các hộ gia đình và không gây ô nhiễm môi trường; Không tốn diện tích của các hộ gia đình; Mùn tạo ra từ rác thải hữu cơ có thể sử dụng cho việc cải tạo đất, trồng cây trong nhà. Từ đó, góp phần giảm thiểu ô nhiễm không khí. Hạn chế sự sinh sôi và phát triển của các bệnh truyền nhiễm (rác hữu cơ thường là nguồn thức ăn của ruồi, muỗi, nhặng…). Giảm tải cho hố rác tạm thời tại xã, lấy lại cảnh quan sạch đẹp cho khu vực. Bên cạnh đó, khi hố đầy một thời gian, sau khoảng 20 – 25 ngày người dân có thể sử dụng trực tiếp làm hố trồng cây hoặc dùng rác đã phân hủy làm phân bón, trồng cây.

Tuy nhiên, với phương pháp này, người dân cần lưu ý tránh nước mưa xâm nhập vào trong hố rác. Tránh đào hố gần mạch nước ngầm. Chỉ cần hố đủ rộng và không quá sâu. Tuy lượng khí sinh ra trong quá trình ủ rác là không nhiều nhưng khi mở nắp hố, cần tránh đứng trực diện với miệng hố và nên đeo khẩu trang.

Nguyễn Nga