Bến Tre: Hệ thống thủy lợi sẽ dần hoàn thiện

Đến nay, người dân tại Bến Tre vẫn còn ám ảnh về hạn hán, xâm nhập mặn khủng khiếp diễn ra từ cuối năm 2015 kéo dài đến tháng 3/2016 gây thiệt hại rất lớn. Khi đó, nước mặn một phần nghìn đã chiếm hết phạm vi toàn tỉnh. Xâm nhập mặn đã làm mất trắng 17.416 ha lúa, 458 ha hoa màu, 183 ha cây giống, 5.240 ha cây ăn trái, 1.783 ha diện tích nuôi trồng thủy sản bị thiệt hại… Tổng số tiền thiệt hại ước tính khoảng 1.496 tỷ đồng.

Thiệt hại nặng nề là do nước mặn xâm nhập sâu lịch sử trong nhiều năm qua và hệ thống thủy lợi chưa hoàn chỉnh. Trong đó, Bến Tre có đặc thù về mặt  địa lý là ba dải cù lao xung quanh bốn bề sông nước và kênh rạch chằn chịt nên hệ thống thủy lợi vẫn chưa khép kín, một số nơi trở thành “túi chứa nước mặn” trong mùa khô. Tại huyện Thạnh Phú mặt dù có hệ thống đê bao nhưng hàng năm nước mặn vẫn từ huyện Mỏ Cày Nam theo sông Cái Quao chảy ngược về huyện Thạnh Phú. Khi đó, một số vùng lại bị ảnh hưởng bởi nước mặn xâm nhập.

Công trình cống đập Ba Lai ngăn dòng sông Ba Lai - nơi tiếp giáp hai huyện Ba Tri và Bình Đại của tỉnh Bến Tre được hoàn thành từ năm 2002. Đây được xem là công trình thủy lợi lớn nhất khu vực Đồng bằng sông Cửu Long với kinh phí hơn 66 tỷ đồng vào thời điểm đó. Nhiệm vụ của dự án là ngăn mặn, trữ ngọt cho hơn 115.000 ha đất, trong đó hơn 88.000 ha đất sản xuất.

Sau 16 năm cống đập Ba Lai hoàn thành, bên cạnh những lợi ích giúp nhiều vùng được ngọt hóa thì một số nơi vẫn bị ảnh hưởng bởi nước nhiễm mặn. Nguyên nhân chính xảy ra tình trạng này là hệ thống thủy lợi chưa hoàn chỉnh do còn “hở” ở phía thượng nguồn là kênh Chẹt Sậy (chảy từ phía sông Hàm Luông) và kênh Giao Hòa (phía sông Tiền) chảy ngược vào sông Ba Lai. Khi đó, vào mùa khô, nơi đây vô tình đã trở thành túi chứa nước mặn.

Do chưa thật sự ngọt hóa nên dọc sông Ba Lai nhiều người dân vẫn còn nuôi tôm  biển bằng cách khoan giếng nuôi quanh năm bất chấp khuyến cáo, ngăn cấm từ cơ quan chức năng. Đến thời điểm hiện tại, toàn huyện Bình Đại có 1.787 hộ với khoảng 713 ha diện tích nuôi tôm nước mặn trong vùng ngọt hóa. Cơ quan chức năng đã trám lấp 1.637 giếng khoan lấy nước mặn.

Theo Phó Chủ tịch UBND huyện Bình Đại Nguyễn Văn Dũng, hiện địa phương có nhiều giải pháp để ngăn chặn việc nuôi tôm trong vùng ngọt hóa bằng cách tuyên truyền vận động, lấp giếng nước mặn, quản lý hệ thống điện cung ứng nuôi tôm, chuyển đổi cây trồng, vật nuôi... Tuy nhiên, tình trạng nuôi tôm trong vùng ngọt hóa vẫn phức tạp do hệ thống thủy lợi cả phía bờ Ba Lai và Cửa Đại vẫn chưa hoàn chỉnh, người dân vẫn có thể bơm, lấy nước mặn từ sông vào phục vụ nuôi tôm. Ven sông Ba Lai dù có cống đập Ba Lai ngăn mặn nhưng nước mặn vẫn đổ từ thượng nguồn về trong mùa khô. Địa phương đang kiến nghị lên tỉnh có giải pháp hoàn chỉnh hệ thống thủy lợi để ngọt hóa hoàn toàn.

Hiện nay, toàn tỉnh Bến Tre có 92 cống từ 1,5m trở lên và hàng nghìn cống nội đồng phục vụ ngăn mặn, trữ ngọt tại các vùng trồng trọt và điều tiết nước mặn tại vùng nuôi trồng thủy sản. Hệ thống đê bao dọc bờ sông như: sông Tiền, Ba Lai, Hàm Luông, Cổ Chiên giúp cho việc ngăn mặn, trữ ngọt. Tất cả các cống đều được di tu, bảo dưỡng thường xuyên và lên kế hoạch đóng, mở hợp lý để phục vụ sản xuất và sinh hoạt của người dân. Tuy nhiên, hệ thống thủy lợi trong tỉnh vẫn chưa hoàn chỉnh do đặc thù kênh rạch chằn chịt.

Giám đốc Sở NN&PTNT Bến Tre Bùi Văn Lâm cho biết, để công tác phòng chống hạn mặn đạt hiệu quả cao, tỉnh sẽ huy động tất cả mọi nguồn lực về vốn trong và ngoài nước để triển khai và hoàn thành các dự án thủy lợi trọng điểm như: Dự án quản lý nước tỉnh Bến Tre, Dự án thủy lợi Bắc Bến Tre giai đoạn 1, Dự án Nam Bến Tre giai đoạn 1, Dự án cấp nước cho cư dân khu vực Cù Lao Minh trong điều kiện biến đổi khí hậu, Dự án ngăn mặn khu vực cống Thủ Cửu...

Qua đó, dự kiến đến năm 2022, hệ thống thủy lợi của tỉnh Bến Tre sẽ hoàn chỉnh khép kín phục vụ cho việc ngăn mặn, trự ngọt cho cả ba dải cù lao trong tỉnh, nhằm góp phần phục vụ nhu cầu sản xuất và sinh hoạt của người dân địa phương.