Khu Dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm: Bảo tồn các giá trị thiên nhiên

   

   

  Cù Lao Chàm nằm cách bờ biển Cửa Đại khoảng 15km, là một cụm đảo với 8 đảo nhỏ gồm Hòn Lao, Hòn Dài, Hòn Mồ, Hòn Khô mẹ, Hòn Khô con, Hòn Lá, Hòn Tai, Hòn Ông (thuộc xã đảo Tân Hiệp, TP. Hội An, tỉnh Quảng Nam). Nơi đây hiện diện đầy đủ hệ sinh thái đa dạng đại diện cho vùng cửa sông, ven bờ và biển đảo cũng như tập trung cao nhất về thành phần loài, các quần thể, quần xã sinh vật từ trên rừng xuống đến đại dương.

   

   

  Theo Ban quản lý (BQL) đảo, tại khu vực rừng đặc dụng, Khu Dự trữ sinh quyển (DTSQ) Cù Lao Chàm có 499 loài thuộc 352 chi, 115 họ của 5/6 ngành thực vật bậc cao có mạch của hệ thực vật Việt Nam. Ngoài ra, kết quả khảo sát ở độ cao dưới 100m còn phát hiện hơn 288 loài cây thuốc nam xen lẫn trong những cánh rừng với những cây cổ thụ như gõ mật, lim xanh, dầu lôn, chò nâu, huỷnh, bời lời đỏ... cùng một số loài thực vật quý hiếm khác như lan nhung, trầm hương...

   

  Tại vùng lõi khu DTSQ, có hơn 311 ha rạn san hô, với khoảng 300 loài, san hô mềm chiếm ưu thế, độ phủ trung bình rạn san hô 41%; có 50ha thảm cỏ biển, với 5 loài đặc trưng, độ phủ trung bình 15 – 25 %; 76 loài rong biển, hơn 270 loài cá, 97 loài thân mềm, 11 loài động vật da gai…

   

  Ngoài vùng lõi Cù Lao Chàm, vùng đệm của Khu dự trữ sinh quyển được che phủ chủ yếu bởi rừng dừa nước và một số cây ngập mặn khác như đước đôi, vẹt dù, ráng đạ, ô rô và cây tra biển phân bố ở dọc các dòng sông, các cồn cát, bãi bồi ven sông, ven biển. Hệ thống rừng ngập mặn được ví như cửa ngõ quan trọng kiểm soát chất lượng nước trước khi tác động đến các hệ sinh thái, môi trường biển Cù Lao Chàm. Rừng dừa nước không chỉ đóng vai trò lọc sạch nước, tạo môi trường nuôi dưỡng ấu trùng của các loài thủy sản mà còn tạo được không gian sinh thái đặc sắc, gắn liền với các làng nghề truyền thống góp phần tạo ra một điểm đến thu hút sự quan tâm đặc biệt của du khách.

   

   

  Áp lực của phát triển du lịch; biến đổi khí hậu, sự ô nhiễm từ phía thượng nguồn nơi các con sông chảy về đang tàn phá san hô, cỏ biển, nhất là phù sa vào mỗi mùa lũ lụt… đặt ra cho Cù Lao Chàm những thách thức trong công tác bảo tồn.

   

  Báo cáo của BQL khu DTSQ Cù Lao Chàm cho biết, nếu năm 2009, lượng khách đến đây mỗi năm chỉ khoảng vài nghìn người thì đến năm 2013 con số này đã tăng lên khoảng 176.000 lượt khách. Riêng 4 tháng đầu năm 2014, Cù Lao Chàm đã đón hơn 40 nghìn lượt khách tham quan, du lịch; cao điểm, có ngày Cù Lao Chàm đón khoảng 2 - 3 nghìn lượt khách

   

   

   

  Quan điểm chủ đạo để phát triển khu DTSQ là sự gắn kết giữa bảo tồn và phát triển. Bên cạnh công tác truyền thông nâng cao nhận thức để cộng đồng hiểu bản chất, giá trị và lợi ích của danh hiệu Khu DTSQ, hoạt động nghiên cứu khoa học và ứng dụng; phát triển du lịch sinh thái gắn với cộng đồng… là những định hướng chiến lược đóng góp tích cực cho việc bảo tồn các giá trị thiên nhiên tại đây.

   

  Theo GS.TS Nguyễn Hoàng Trí – Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Ủy ban quốc gia “Chương trình con người và sinh quyển” Việt Nam, danh hiệu di sản, sinh quyển nói riêng và các hình thức tôn vinh nói chung đều mang lại những giá trị kinh tế hay còn gọi là tổng giá trị kinh tế. Tuy nhiên, các loại danh hiệu này chỉ trở thành công cụ hữu hiệu làm động lực cho phát triển kinh tế của địa phương như trường hợp Di sản văn hóa Hội An khi các bộ quản lý và người dân địa phương nhận thức và hiểu rõ giá trị và biết cách làm cho các giá trị này thành các hoạt động kinh tế.

   

  Việc xả thải rác không đúng nơi quy định, khói thuốc lá, quy hoạch cảnh quan không hợp lý là những mầm mống của sự đổ vỡ trong tương lai không xa. Vì vậy, để gìn giữ tốt nhất cho Cù Lao Chàm cần gìn giữ các giá trị văn hóa kết hợp với các hoạt động thúc đẩy du lịch, đăng ký nhãn hiệu sản phẩm, chỉ dẫn địa lý, nâng cấp cơ sở hạ tầng, nông nghiệp, điện, giáo dục… Có như vậy, mới giữ gìn được tổng thể giá trị của Cù Lao Chàm.

   

   Bài và ảnh: Ni Na - Lan Anh