Bình Định: Phía Tây núi Hòn Chà kêu cứu bởi nạn khai thác đá và khai thác cát dưới sông Hà Thanh

Con sông Hà Thanh qua địa phận xã Phước Thành, huyện Tuy Phước đang gồng mình gánh 04 mỏ cát của 04 doanh nghiệp được UBND tỉnh Bình Định cấp phép khai thác khoáng sản làm vật liệu thông thường: Doanh nghiệp tư nhân xây dựng Thành Sơn 2,8ha; Công ty TNHH TM-XD Kim Hải 1,84ha; Công ty TNHH Nam Phương 01ha; Công ty TNHH Mỹ Điền 1,7ha. Hoạt động khai thác cát đã khiến cho lòng sông Hà Thanh ngày càng bị thu hẹp, hai bên bờ sông bị sạt lở nghiêm trọng, người dân phải dùng đá, xà bần đổ phía sau nhà để chống, giữ sạt lở đất.

Con sông Hà Thanh nằm men theo dọc phía Tây núi Hòn Chà và núi bao bọc che chở con sông bao đời nay. Thế nhưng, phía Tây núi Hòn Chà đang bị băm nát, tan hoang bởi nạn khai thác đá của các doanh nghiệp: Công ty CP Phú Tài 40ha, Công ty TNHH Hoàn Cầu Granite 68ha và có thêm Công ty CP Đại Tín một thời cùng chung sức oanh tạc cả vùng phía Tây núi Hòn Chà. Theo UBND xã Phước Thành thì hiện nay chỉ còn lại Công ty TNHH Hoàn Cầu Granite đang khai thác đá tại phía Tây núi Hòn Chà.

Công ty TNHH Hoàn Cầu Granite được UBND tỉnh Bình Định cấp Giấy phép khai thác khoáng sản số 79 ngày 11/11/2010 được khai thác đá làm vật liệu xây dựng tại sườn phía Tây núi Hòn Chà thuộc xã Phước Thành, huyện Tuy Phước và phường Bùi Thị Xuân, TP. Quy Nhơn.

Ngày 13/6/2018, UBND tỉnh Bình Định ra Quyết định số 2014 về việc điều chỉnh diện tích cho Công ty TNHH Hoàn Cầu Granite thuê đất khai thác đá làm vật liệu xây dựng và công trình phụ trợ tại xã Phước Thành, huyện Tuy Phước. Thu hồi 264.594,5m2 đất đã cho Công ty thuê tại Quyết định số 251 ngày 28/5/2012. Điều chỉnh lại cho Công ty TNHH Hoàn Cầu Granite thuê 59.268,4m2 đất tại hai khu vực: Khu khai thác mỏ, diện tích 30.703,2m2 thời hạn thuê đất 02 năm kể từ ngày ký; khu làm công trình phụ trợ, diện tích 28.565,2m2, thời hạn thuê đất kể từ ngày ký quyết định đến ngày 11/11/2030.

Những năm trước đây, trong quá trình khai thác mỏ đá, Công ty TNHH Hoàn Cầu Graniteđã làm ảnh hưởng nhiều diện tích đất canh tác nông nghiệp tại cánh đồng Hóc Công của bà con nhân dân thôn Cảnh An 1, xã Phước Thành vì thực hiện không tốt việc xây dựng hồ lắng, mương thoát nước. Vì vậy, mỗi khi trời mưa, đất, đá, sỏi từ mỏ theo nước tràn xuống cánh đồng Hóc Công làm bồi lấp nhiều diện tích đất sản xuất nông nghiệp của người dân. Hoạt động khai thác đá gây sạt lở đất, cát nghiêm trọng, phủ lấp hơn 5ha đất nông nghiệp tại cánh đồng Hóc Công, khiến 16 hộ dân không thể gieo sạ hoặc trồng hoa màu. Sau đó Công ty đã phải bồi thường thiệt hại cho các hộ dân.

Ông Lê Văn Đồng- Chủ tịch UBND xã Phước Thành cho biết thêm: Trước đây Công ty TNHH Hoàn Cầu Granite khai thác đá ảnh hưởng đất sản xuất của người dân. Qua kiểm tra, vận động, yêu cầu doanh nghiệp khắc phục nên thời gian gần đây người dân không phản ánh gì. Kiểm tra thì Công ty khai thác trong phạm vi diện tích cho phép. Tuy nhiên, vấn đề khai thác có đảm bảo hay không, có vi phạm độ sâu hay không. Nỗi lo lắng của địa phương là sau này khi vào mùa mưa sẽ ảnh hưởng đến khu vực hạ lưu sông Hà Thanh và dưới chân núi Hòn Chà.

Trước mắt công tác bảo vệ môi trường khu vực khai thác mỏ đá cũng như tình trạng phía Tây núi Hòn Chà ngày càng bị sạt lở, đất, đá chảy tràn xuống khu vực sông Hà Thanh vẫn là nỗi lo lắng của chính quyền và người dân địa phương vào mùa mưa bão. Bởi nhiều con đường được hình thành trên khu vực phía Tây núi Hòn Chà để xe cơ giới vận chuyển, chở đá ra ngoài khu vực mỏ đá của Công ty TNHH Hoàn Cầu Granite và các công ty khác trước đây đã khiến cho ngọn núi Hòn Chà bị biến dạng, nham nhở, lở loét, sạt lở từ đỉnh xuống chân núi, không còn nhìn thấy màu xanh tán lá rừng trồng xung quanh núi mà chỉ thấy lốm đốm những lớp da trắng, vàng, đen đúa của đất, đá trơ ra giữa lùm cây xanh.

Núi Hòn Chà đang bị “xẻo thịt” ở phía Đông lẫn phía Tây bởi bàn tay của các doanh nghiệp khai thác đá. Không chỉ có phía Đông, phía Tây mà cả phía Nam núi Hòn Chà cũng bị một số doanh nghiệp núp bóng mở rộng, cải tạo mặt bằng để khai thác đá nhằm trục lợi nguồn tài nguyên và né tránh nghĩa vụ tài chính đối với nhà nước. Họ chỉ mất khoảng tiền lớn cho việc chung chi nhưng bù lại không mất tiền thuế, phí, lệ phí khai thác khoáng sản vào ngân sách nhà nước. Những vấn đề này, Báo Tài nguyên và Môi trường sẽ phản ánh trong những bài tiếp theo.