Quản lý chặt loài ngoại lai xâm hại

Bộ TN&MT mong muốn sự phối hợp chặt chẽ của các Bộ

Đại diện Bộ TN&MT, bà Hoàng Thị Thanh Nhàn, Cục phó Cục Bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học cho biết, đối với vụ việc tôm hùm nước ngọt, sau khi tiếp nhận thông tin báo chí, Bộ đã phối hợp với chuyên gia xác định tên khoa học của loài là Procambarus clarkii. Đây không phải là loài tôm càng đỏ (Cherax quadricarinatus) như trong văn bản hoả tốc số 3438/BNN-TCTS của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Bộ đã đưa tin trên trang thông tin điện tử và báo chí để nhận dạng, tác hại, các biện pháp kiểm soát của loài tôm hùm nước ngọt và các chế tài liên quan để các cơ quan chức năng, tổ chức, cá nhân kiểm soát loài này; thực hiện kiểm tra tình hình thực tế kiểm soát loài ngoại lai xâm hại và tôm hùm nước ngọt tại tỉnh Lạng Sơn ngày 29 tháng 5 năm 2019…

Sau khi các cơ quan chức năng vào cuộc kiểm soát loài này, tình hình đã được kiểm soát và đến tháng 6 năm 2019, không còn thấy ghi nhận các vụ buôn bán, nhập khẩu trái phép loài tôm hùm nước ngọt. Báo cáo của các Sở Tài nguyên và Môi trường của các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương cho thấy tại các địa phương, tình hình đã được kiểm soát.

Đối với các loài ngoại lai xâm hại khác, trong số các tỉnh gửi báo cáo về tình hình quản lý loài ngoại lai xâm hại, 67% các tỉnh bước đầu xác định sự có mặt của các loài ngoại lai xâm hại như Ốc bươu vàng (Pomacea canaliculata), Mai dương (Mimosa pigra), Trinh nữ móc (Mimosa diloptricha), Cá lau kính (Hypostomus plecostomus)...Trong số này, loài Ốc bươu vàng phân bố rộng khắp các tỉnh thành trên cả nước và cây Mai dương được ghi nhận có mặt ở 42/63 tỉnh thành trên cả nước.

Đáng lưu ý là danh mục các loài ngoại lai xâm hại có cá chim trắng toàn thân, cá hoàng đế, cá trê phi là loài nằm trong danh mục loài ngoại lai xâm hại nhưng lại được Bộ NN&PTNT cho phép sản xuất và kinh doanh. Vì vậy, thời gian tới các Bộ, ngành liên quan phải thống nhất lại danh mục các loài ngoại lai xâm hại.

Trong thời gian qua, sự phối hợp giữa các Bộ trong việc xử lý các vấn đề liên quan đến sinh vật ngoại lai xâm hại còn chậm. Vì vậy, Bộ TN&MT mong muốn phối hợp liên ngành trong quản lý sinh vật ngoại lai xâm hại chặt chẽ hơn nữa. Trong đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phải chỉ đạo tổ chức rà soát, đánh giá danh mục giống cây trồng, giống vật nuôi, giống thủy sản và quy trình khảo nghiệm...; xây dựng năng lực và tăng cường công tác kiểm dịch biên giới nhằm kiểm soát các loài ngoại lai xâm hại nhập khẩu vào Việt Nam... Đề xuất các loài ngoại lai đã được đánh giá thông qua các nhiệm vụ điều tra, đánh giá để đưa vào danh mục các loài ngoại lai xâm hại. Bên cạnh đó,  Bộ Tài chính (Tổng cục Hải quan) chỉ đạo cơ quan hải quan phối hợp cơ quan có thẩm quyền tại cửa khẩu kiểm tra, phát hiện và xử lý vi phạm trong việc nhập khẩu loài thuộc danh mục loài ngoại lai xâm hại...
 

Quản lý, kiểm soát sinh vật ngoại lai xâm hại của các ngành khác

Báo cáo với Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân về việc triển khai của các Bộ, đại diện Bộ NN&PTNT khẳng định. Hằng năm, Bộ NN&PTNT đều ban hành công văn gửi các Sở NN&PTNT các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương yêu cầu tăng cường chỉ đạo, quản lý, kiểm soát  các loài thủy sinh vật ngoại lai tại địa phương; thống kê các các loài thủy sinh vật ngoại lai xâm hại tại địa phương như: cá lau kính, rùa tai đỏ, tôm hùm nước ngọt; tuyên truyền để người dân không lưu giữ, phóng sinh các loài nêu trên vào các thủy vực tự nhiên. Bên cạnh đó, để đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức người dân về loài thủy sinh vật ngoại lai xâm hại, ngày 04/01/2017, Tổng cục thủy sản đã ký Bản ghi nhớ hợp tác với Giáo hội Phật giáo Việt Nam về lĩnh vực thả giống phóng sinh, bảo vệ nguồn lợi thủy sản với mục đích nhằm nâng cao nhận thức của người dân, các tăng ni, phật tử trong công tác phóng sinh tái tạo nguồn lợi thủy sản, ngăn ngừa phóng sinh các loài thủy sản ngoại lai xâm hại và có nguy cơ xâm hại góp phần bảo vệ môi trường sinh thái, bảo vệ đa dạng sinh học.

Đối với kiểm soát tôm hùm nước ngọt, Bộ đã thành lập các đoàn kiểm tra thực tế tại Hà Nội và Lào Cai. Kết quả kiểm tra thực tế tại 19 chợ ở Hà Nội có kinh doanh thực phẩm thủy sản, không phát hiện cơ sở nào kinh doanh sản phẩm là loài tôm càng đỏ và tôm hùm nước ngọt; tại tỉnh Lào Cai từ ngày 01-22/5, các lực lượng chức năng đã bắt giữ 945 kg tôm hùm nước ngọt. Tuy nhiên, việc kinh doanh, tiêu thụ loài tôm hùm nước ngọt hiện naychủ yếu là thông qua mạng xã hội nên việc phát hiện, xử lý gặp khó khăn.

Đại diện Bộ Công An nhấn mạnh, các cơ quan chức năng cần đẩy mạnh tuyên truyền về tác hại của ngoại lai xâm hại để cho người dân biết. Trong quá trình xử lý nhiều người buôn bán động vật ngoại lai xâm hại không hiểu rõ được tác hại của những động  vật này tới hệ sinh thái. Sau khi bị xử phạt và phân tích tác hại của các loài động vật này, họ không còn tái phạm. Bên cạnh đó, khó khăn trong công tác xử lý là những vụ trên 500 triệu  thì mới thành hình sự còn chỉ xử phạt hành chính và phải chuyển quan quản lý thị trường.

Đồng quan điểm trên đại diện của Tổng cục Hải quan cho rằng, ngay cả các cơ quan chức năng cũng không nhận diện được sinh vật ngoại lai xâm hại. Hiện  có mặt hàng vừa thuộc hàng danh mục mà lại vừa được phép lưu hành nên các cơ quan quản lý cần rà soát lại các danh mục, tăng cường trao đổi cung cấp thông tin.

Theo đại diện của Tổng cục Quản lý thị trường, đến nay cơ quan này mới chỉ xử lý được 4 vụ có buôn bán tôm càng đỏ với số lượng không nhiều (Hà Nội 1, TP.HCM 2, Đà Nẵng 1, Quảng Ninh 1). Các tỉnh biên giới chưa phát hiện được nhập lậu. Thời gian tới sẽ tổng hợp báo cáo của 21 cục quản lý thị trường các tỉnh thành.

Sẽ kiến nghị Thủ tướng ban hành Chỉ thị phối hợp giữa các Bộ, ngành

Kết luận buổi  làm việc, Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân nhận định, cuộc họp hôm nay, đánh giá vụ tôm hùm nước ngọt vừa xảy ra để thấy những tồn tại, nguyên nhân, hạn chế từ có đưa ra những giải pháp toàn diện để kiến nghị Thủ tướng ban hành Chỉ thị quản lý phối hợp giữa các Bộ, ngành về vấn đề này. Và tới đây, chắc chắn sẽ có quy trình quản lý đối với động vật ngoại lai xâm hại để tránh tình trạng khi sự việc xảy ra các ban, ngành mới phối hợp giải quyết.

Mặc dù vụ tôm hùm nước ngọt đang lắng xuống nhưng chúng ta chưa thể yên tâm, các Bộ phải  tiếp tục vào vào cuộc, đẩy mạnh tuyên truyền những tác hại của tôm hùm nước ngọt. Theo thứ trưởng thời gian tới, chúng ta cần một quy trình phối hợp bài bản dài hơn, theo hướng toàn diện. Danh mục đưa ra phải kèm theo tài liệu để nhận diện, phải chỉ ra những ưu điểm tồn tại, rà soát các quy đinh của pháp luật, mở các lớp nghiệp vụ chuyên môn xác định, nhận diện các loài ngoại lai xâm hại cho các cơ quan liên quan. Phải tuyên truyền thường xuyên, liên tục, định kỳ. Thứ trưởng giao cho Cục Bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học (TCMT) phải làm triệt để do đó TCMT tiếp tục tham mưu cho bộ tuyên truyền nâng cao tác hại của các loài sinh vật ngoại lai xâm hại.

“Cho đến nay, các Bộ vẫn chưa có báo cáo chính thức về thực trạng, số lượng… về quản lý tôm hùm đỏ cũng như sinh vật ngoại lai xâm hại. Vì vậy, đầu tháng 7/2019, các Bộ phải nhanh chóng hoàn thành báo cáo gửi về Bộ TN&MT để Bộ TN&MT báo cáo Thủ tướng” - Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân nhấn mạnh.