Nhà tù Phú Quốc trở thành di tích quốc gia đặc biệt

   

   

  Trong đó, Di tích lịch sử Trại giam Phú Quốc - tỉnh Kiên Giang được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt. Vốn là một trại giam do thực dân Pháp xây dựng để giam cầm những người Việt, năm 1967, chính quyền Sài Gòn xây dựng lại Nhà lao Cây Dừa hay còn gọi là Trại giam tù binh chiến tranh Phú Quốc, hay Trại giam tù binh cộng sản Phú Quốc trên diện tích khoảng 400ha.

   

  Đây là nơi giam giữ “cán binh cộng sản” lớn nhất miền Nam với hơn 32.000 tù binh từng bị giam giữ. Có lúc lên tới 40.000 nếu tính cả tù chính trị nhiều thời kỳ. Từ tháng 6/1953, đến tháng 7/1954,  Pháp dùng doanh trại của đám tàn quân Quốc Dân đảng để xây dựng nhà tù, gọi là Căng Cây Dừa. Nhà tù có diện tích khoảng 40 ha, hình chữ nhật, chia làm bốn trại A, B, C, D. Số lượng tù binh thời kỳ này có khoảng 6.000 người. Đến tháng 4/1954 thì có khoảng 14 nghìn tù nhân đều là nam giới. Năm 1956, chính quyền Sài Gòn cho sửa sang "Căn cứ Cây Dừa" cũ lập nên trại "Huấn chính Cây Dừa" để giam giữ tù chính trị. Năm 1967, chúng lại cho xây dựng trại giam lớn nhất của chính quyền Sài Gòn ở miền Nam Việt Nam. Nhà tù Phú Quốc là nơi giam giữ hơn 40.000 chiến sỹ cách mạng, với những hình phạt, tra tấn như đóng đinh vào tay, chân, đầu; đốt dây kẽm cháy đỏ đâm vào da thịt, đục răng, trùm bao bố chế nước sôi hoặc đổ lửa than, ném vào chảo nước sôi, thiêu sống, chôn sống....

   

   

   

  Nhà tù Phú Quốc có tất cả 12 khu được đánh số từ 1 đến 12, do 3 tiểu đoàn quân cảnh (7, 8, 12) canh giữ. Riêng khu 13, 14 được xây dựng thêm vào cuối năm 1972. Mỗi khu trại giam có thể chứa khoảng 3.000 tù nhân. Mỗi khu trại giam được chia làm nhiều phân khu, mỗi phân khu chứa được 950 tù binh, riêng phân khu B2 dành riêng để giam giữ các sĩ quan.Bao quanh mỗi khu nhà lao là trùng trùng hàng rào kẽm gai 10 – 15 lớp ken cứng với hệ thống điện chiếu sáng dày đặc. Bên cạnh bộ máy cai ngục, lúc cao nhất tới bốn tiểu đoàn lính gác trang bị đầy đủ vũ khí và phương tiện cơ động, canh giữ, tuần tiễu ngày đêm. Ngoài biển thường xuyên có một hải đoàn hải quân tuần tiễu vòng ngoài…

   

   

  Lực lượng canh giữ tù binh đông đến mức 2 người tù có 1 người lính trông giữ. Bộ máy đàn áp lên đến 4.000 người gồm cả hải, lục, không quân. Với bộ máy này, địch tin rằng không những đủ sức đàn áp những người tù mà còn có thể đánh bại bất cứ một lực lượng ngoại nhập nào tính liều mạng giải phóng tù binh nhà lao Cây Dừa. Nhà tù Phú Quốc là một bằng chứng sống động ghi dấu tội ác vô cùng dã man của chế độ thực dân, đế quốc xâm lược, đồng thời nói lên tinh thần bất khuất đấu tranh kiên cường của các chiến sĩ cách mạng. Đến đầu năm 1973 thì Hiệp định Paris ký kết. Trại giam không còn hoạt động nữa. Chỉ trong thời gian tồn tại không đầy 6 năm (từ tháng 6/1967 đến 3/1973), tại đây đã có hơn 4.000 người chết, hàng đã bị địch dùng cực hình tra tấn dã man (như đóng kim, chuồng cọp Catso, chuồng cọp kẽm gai, ăn cơm nhạt, lộn vỉ sắt, đục răng, đóng đinh, roi cá đuối,...) và đã hy sinh tại đây, hang chục ngàn người bị thương tật tàn phế.

   

  Nhà tù Phú Quốc trở thành "chứng nhân" của lịch sử. Năm 1996, nhà lao Cây Dừa được công nhận là khu di tích lịch sử  quốc gia. Tháng 4/2009, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch quyết định đầu tư kinh phí để trùng tu, tôn tạo di tích để mở rộng việc trưng bày hiện vật, đáp ứng nhu cầu tham quan, tìm hiểu lịch sử... của du khách trong và ngoài nước khi đến thăm Phú Quốc.

   

  Để ghi nhận và tôn vinh sự hy sinh cao cả của những chiến sỹ cách mạng bị địch bắt, tù đày tại Nhà tù Phú Quốc (nay đổi tên thành trại giam tù binh Cộng sản Việt Nam – Phú Quốc), năm 2012, Chủ tịch nước trao tặng cho tập thể chiến sỹ cách mạng bị địch bắt và giam giữ tại Nhà tù Phú Quốc danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang”.