Xanh lại Cù Bai

   

   

  1. Bản Cù Bai thuộc xã Hướng Lập, huyện Hướng Hóa, Quảng Trị nằm sát biên giới Việt - Lào hiện có 110 hộ, đều là dân tộc Vân Kiều sinh sống tự bao đời bên sườn Tây Trường Sơn hùng vĩ. Đại úy Trần Minh Đồng, cán bộ Biên phòng cắm bản Cù Bai chỉ tay về phía dòng sông: Sê Băng Hiêng bắt nguồn từ những ngọn núi cao ngất của Trường Sơn, chảy về hướng Tây tới bản Cù Bai, qua đất Lào, hòa vào dòng Mê Kông ra biển.

   

  Những năm đầu chiến tranh chống Mỹ, bộ đội ta mở đường Hồ Chí Minh đến đây thì xuôi dòng Sê Băng Hiêng qua đất bạn. Do thám được, Cù Bai thành “tọa độ lửa”, là điểm đánh phá ác liệt của máy bay Mỹ, nhằm ngăn chặn những đoàn quân từ miền Bắc vượt Trường Sơn, chi viện cho tuyến đầu đánh Mỹ, giải phóng miền Nam. Gần ba chục năm sau ngày thống nhất, vùng này không có đường ô tô, từ bản ra đến xã mất nửa ngày, còn về đến huyện ròng rã hai ngày đi bộ. Đời sống người dân chủ yếu nhờ vào nương rẫy, săn bắt thú rừng, cá suối... nghèo đói triền miên. Từ năm 2002, đường Hồ Chí Minh nhánh Tây mở ra, giao thương ngày càng sôi động. Hàng ngày, bà con ra chợ Hướng Phùng chừng 20 phút xe máy là có đủ mọi thứ cần thiết để mua sắm, hoặc vào Khe Sanh, Lao Bảo cũng chỉ mất hơn một giờ, hàng hóa thứ gì cũng có.

   

  2.  Vượt ngàn dốc ngược dòng Sê Băng Hiêng lên tít tận đỉnh Ca Tam cao ngất, già làng Hồ Xừng hồ hởi: Gần 300 ha rừng bời lời của dân bản Cù Bai mình trồng đấy. Thấy chúng tôi ngạc nhiên vì cây bời lời mới du nhập, chủ yếu trồng ở Tây Nguyên, làm sao bà con Cù Bai biết mà trồng, già Hồ Xừng vỗ vai người đàn ông trung niên ngồi bên cạnh, cười sảng khoái: “Đây, đồng chí Lê Đình Hoan là người mang cây bời lời về cho bà con mình”. Nhấp thêm hớp rượu trong vắt, anh Hoan chậm rãi: “Quê tớ ở dưới đồng trũng Hải Thiện (Hải Lăng, Quảng Trị), từng là lính Biên phòng từ năm 1978, đến 1982 thì xuất ngũ. Rồi bén duyên cùng cô sơn nữ Hồ Thị Linh ở Cù Bai, thế là lên đây lập nghiệp”.

   

   

  Cuộc sống không ngừng hối hả, những ngày đầu trên đất Cù Bai, với anh chưa bao giờ quên lãng, lặn lội khắp các bản làng, làm đủ thứ nghề buôn bán để kiếm sống. Thu nhập cũng không đến nỗi nào. Nhưng thấy bà con Cù Bai quanh năm nghèo khó, anh quyết  tìm cách giúp họ. Thấy đất đai ở Hướng Lập rất nhiều, có thể phát triển kinh tế rừng để làm giàu, năm 1999, anh gom góp hai chục cây vàng có được từ nghề buôn bán phế liệu, lặn lội lên Tây Nguyên tìm học, và nhận ra cây bời lời phù hợp với khí hậu, đất đai và địa hình có độ dốc lớn ở vùng miền tây Hướng Hóa. Mang giống về ươm, mua sách lâm nghiệp về mày mò đọc, nghiên cứu, thử nghiệm.

   

  Với phương châm lấy ngắn nuôi dài, trồng rừng xen kẽ sắn, khoai, gieo lúa rẫy, nuôi thả trâu bò, ông Hồ Xừng kể: “Bà con Vân Kiều mình bao đời chỉ biết đốt phá rừng làm rẫy chứ có biết trồng rừng bao giờ, đối với họ việc trồng rừng để sống được rất lạ tai, nói gì chuyện làm giàu”. “Nó lặn lội đến từng nhà, rồi qua các bản khác hết ngày này sang tháng khác, không biết bao nhiêu lần, dần dần cũng vận động được bà con tham gia trồng rừng” - già làng Hồ Thứ góp thêm câu chuyện. Bao nhiêu tiền của kiếm được, rồi bán mảnh vườn, anh Hoan đầu tư vườn ươm, cung cấp miễn phí cây giống, phân bón, hướng dẫn bà con kỹ thuật trồng, chăm sóc. Đồng thời cam đoan bao tiêu sản phẩm cho bà con khi rừng bời lời cho thu hoạch. Từ công sức, tâm huyết của các cựu chiến binh, dân bản tin và tích cực khai hoang, đào hố trồng cây, diện tích rừng của bà con Vân Kiều ở Cù Bai tăng lên nhanh chóng.

   

   

  3. Cây bời lời trồng khoảng bảy đến tám năm thì cho thu hoạch, vòng đời khai thác có thể đến 100 năm. Vỏ cây bời lời được dùng ép lấy dầu, dùng trong ngành công nghiệp. Nếu chăm sóc tốt, mỗi năm thu hoạch dăm bảy chục triệu đồng/ha. Anh Hồ Tả Coi, 22 tuổi, kể với chúng tôi: “Họ cho giống, phân bón, còn bày cách đào hố, trồng cây thì mình trồng. Mình thì mới trồng được có mấy ha thôi. Cũng mong là trồng rừng kiếm được nhiều tiền, đời sống khá hơn. Ở đây dân mình giờ chỉ trồng bời lời thôi”.

   

  Ông Lê Hữu Tuấn, Phó phòng Dân tộc huyện Hướng Hóa, từng là Phó Chủ tịch Kinh tế xã Hướng Lập nói với chúng tôi: Cả bản Cù Bai có hơn trăm hộ dân, cách trung tâm xã 15 cây số, mà nay không còn hộ đói nghèo. 20 hộ có trên 10 ha rừng bời lời, trị giá mỗi ha hơn trăm triệu đồng, vậy là có ít nhất 20 “tỷ phú” rồi, đáng gọi là làng tỷ phú. Cả bản nhà nào cũng có rừng, có ruộng nước, ao cá. Nhiều nhà có của ăn của để. Kể từ khi có lưới điện quốc gia, có đường ô tô về đến bản, nhà nào cũng mua sắm tivi, xe máy, hơn một nửa số hộ làm được nhà khang trang kiên cố, trị giá cả vài trăm triệu đồng. Năm vừa qua, cả thôn có hơn 400 nhân khẩu mà làm ra 60 tấn lúa, dư ăn quanh năm.

   

  Thiếu tá Hoàng Hữu Thâm, cán bộ đồn biên phòng Cù Bai về tăng cường làm phó Bí thư thường trực Đảng ủy xã Hướng Lập cho biết: Xã Hướng Lập hiện có 600 ha rừng bời lời, trong đó riêng ở Cù Bai 300 ha. Ông Thâm vui ra mặt khi nói về đồng đội cũ Lê Đình Hoan, về những Đảng viên lão thành gương mẫu như ông Hồ Xừng, Hồ Thứ. Họ không chỉ giúp bà con giống cây trồng, đất đai mà còn hỗ trợ đám thanh niên khai hoang đất rừng, ruộng nước, bán rẻ trâu, bò cho bà con cày bừa. Rừng bời lời đang được bà con các xã lân cận như Hướng Việt, Hướng Phùng đến học hỏi, trồng theo.

   

   

  Những bản làng heo hút nằm sát biên giới Việt - Lào qua tỉnh Quảng Trị quanh năm đói nghèo, nay đang đổi thay từng ngày nhờ có đường ôtô, có điện lưới quốc gia, nước sạch... Không chỉ thoát đói nghèo, nhiều nơi, đồng bào dân tộc thiểu số còn làm giàu nhờ phát triển kinh tế vườn, rừng. Đường mòn Hồ Chí Minh xẻ dọc Trường Sơn năm xưa, nay thênh thang mở ra cơ hội cho bản làng ấm no theo dặm dài đất nước...