Việt Nam có thể tham gia vào quy hoạch phát triển thủy điện của Lào với tư cách là khách hàng

(TN&MT) – Đây là ý kiến của các chuyên gia trong và ngoài nước tại buổi Tọa đàm “Vai trò tiềm năng của quy hoạch nước và năng lượng ở cấp độ hệ thống trong việc gìn giữ Đồng bằng Sông Cửu Long" được tổ chức tối ngày 29/11, tại TP.HCM. 

Đây là hoạt động đầu tiên trong chuỗi hội thảo và tọa đàm sẽ được tổ chức từ ngày 29/11 đến 2/12 tại TP.HCM  và Cần Thơ với nguồn vốn hỗ trợ của Tổng lãnh sự Mỹ tại Hồ Chí Minh, Quỹ Chino Cienega và Chương trình Ngoại giao nguồn Nước của Cơ quan Hợp tác Phát triển Thụy sỹ (SDC) thông qua Dự án “Xây dựng Đối thoại và Quản trị các Dòng Sông”.

Mục tiêu chính của hoạt động này là thúc đẩy cách tiếp cận quy hoạch tổng thể nước và năng lượng với sự tham gia của bên bên liên quan tại Mê Công; kết nối và chia sẻ thông tin giữa các viện nghiên cứu, các tổ chức quốc tế và các bên liên quan tại Việt Nam trong hợp tác nước – năng lượng xuyên biên giới; cung cấp thông tin cho các cơ quan quản lý nhà nước của Việt Nam và các bên liên quan về các cơ hội và các công cụ có thể áp dụng trong quy hoạch để tối ưu hóa việc sử dụng nước – năng lượng và giảm thiểu các tác động tiêu cực.

Quang cảnh buổi Tọa đàm

 Theo các chuyên gia, ĐBSCL của  Việt Nam là nơi sinh sống của hơn 18 triệu dân, sản xuất hơn nửa sản lượng lúa của Việt Nam và cung cấp 75% lượng hoa quả và nguồn lợi thủy sản cho cả nước.

Tuy nhiên, năng suất nông nghiệp của khu vực này phụ thuộc rất nhiều và nguồn phù sa và dinh dưỡng thường xuyên mà dòng sông Mê Công đem đến. Và, các dự án phát triển thủy điện ở thượng nguồn đang gây ra những tác động đe dọa đến chu trình luân chuyển này.

Trong khi đó, Chính phủ Lào đang đặt ra mục tiêu phát triển trọng tâm đưa quốc gia này trở thành “Bình ác quy của Đông Nam Á”. Để đạt được mục tiêu này, các nhà hoạch định chính sách tiến hành xây dựng nhiều dự án thủy điện mới nhưng lại thiếu một quy hoạch chiến lược ở cấp lưu vực. Điều này sẽ khiến Lào không những sẽ không đạt được mục tiêu doanh thu như mong muốn mà còn gây ra các tác hại nghiêm trọng cho ngành sản xuất nông nghiệp và thủy sản ở hạ lưu tại Việt Nam và Campuchia.

 Mặc dù  Việt Nam và nhiều tổ chức trên thế giới có nhiều động thái quan ngại về kế hoạch cảu Lào,  nhưng Chính phủ Lào hiện đang lên kế hoạch xây dựng hai đập lớn trên dòng chính của sông Mê-Công và đang tiến hành tham vấn để xây dựng đập thứ ba. Đồng thời, Lào và Campuchia đang lên kế hoạch xây dựng hơn 130 con đập lớn (công suất trên 50MW) trên các dòng nhánh của sông Mê-Công vào 2030.

Một công trình thủy điện trên dòng chính sông Mê Công đang được Lào xây dựng. Ảnh: NĐT

Với vị thế vừa là quốc gia phát triển thủy điện ở thượng nguồn tại lưu vực sông 3S (Sê San, Srêpôk và Se Công) và cũng là nạn nhân hạ nguồn chịu tác động từ việc phát triển thủy điện thiếu quy hoạch, Việt Nam cần thúc đẩy sự tham gia của Lào và Campuchia cùng tham gia tiếp cận quản lý tổng hợp nước và năng lượng một cách chiến lược, góp phần giảm tổng số lượng đập trong tương lai ở lưu vực sông Mê-Công.

Ông Jake Brunner,  Tổ chức Bảo tồn thiên nhien thế giới (IUCN)  cho biết: Lượng điện tiêu thụ của Việt Nam đang gia tăng ở mức 10 -12 % một năm. Với tốc độ phát triển kinh tế nhanh chóng mỗi năm Việt Nam cần thêm 7-10% điện năng từ nay đến 2030. Việt Nam không có đủ nguồn tài nguyên trong nước để đáp ứng được nhu cầu này, điều này cũng có nghĩa Việt Nam sẽ có thể trở thành thị trường tiêu thụ điện lớn nhất từ Lào và Campuchia.

TS. Eloise KENDY, Giám đốc chương trình Dòng chảy môi trường, tổ chức The Nature Conservancy cho rằng: các thỏa thuận mua điện thường đóng vai trò quyết định trong việc dự án nào được triển khai. Nhờ đó, Việt Nam sẽ có lợi thế hơn khi thương lượng với các quốc gia láng giềng trong việc phát triển sản xuất năng lượng.

Theo đó, Việt Nam có thể hợp tác với Lào trong việc lập quy hoạch cũng như phát triển các dự án phát triển thủy điện trên hệ thống sông Mê Công nhằm gia tăng khả năng kiểm soát dòng chảy từ thượng nguồn xông Mê Công  xuống phía hạ lưu khu vực ĐBSCL.

Nguyễn Thanh