Vật, chất nhận chìm chủ yếu là cát biển
Theo báo cáo của Công ty cổ phần Thép Hòa Phát Dung Quất, hiện nay cảng chuyên dụng của Khu liên hợp gang thép Hòa Phát Dung Quất chỉ có khả năng đón được tàu có tải trọng 150.000 DWT nên chưa khai thác hết tiềm năng vốn có của vùng biển nước sâu. Nhằm phát triển kinh tế biển miền Trung, Công ty mong muốn được nâng công suất cảng biển chuyên dùng từ 150.000 DWT lên 200.000 DWT và đã được Bộ GTVT chấp thuận. Việc tăng công suất sẽ làm tăng khối lượng vật, chất nạo vét tại bến cảng lên tới trên 19 triệu m3. Trong đó, có 3,8 triệu m3 được tận dụng để san lấp mặt bằng, số vật, chất nạo vét dư thừa đang gặp khó khăn do không đơn vị nào trong nước tiếp nhận và chính sách của Chính phủ cũng cấm xuất khẩu cát nhiễm mặn (cát biển) ra nước ngoài. Vì vậy, Công ty đã đề xuất phương án nhận chìm vật chất nạo vét ra ngoài khơi.
UBND tỉnh Quảng Ngãi đồng ý với phương án này và đã lựa chọn, thống nhất vị trí nhận chìm nằm ở ngoài khơi vịnh Dung Quất, cách đảo Lý Sơn 28,3km về phía Đông, cách khu vực nạo vét luồng tàu khoảng hơn 6,8km và cách khu nguồn lợi thủy sản tiềm năng vùng biển ven bờ vịnh Dung Quất – phía Tây Bắc 10km. Diện tích khu nhận chìm khoảng 1,8km2, có độ sâu từ - 51 đến - 55m, độ dốc khoảng 2%.
Tại buổi làm việc, Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân đã yêu cầu Chủ đầu tư trình bày rõ các phân tích liên quan đến thành phần cơ lý, hóa học của vật chất nhận chìm; hiện trạng đa dạng sinh học vùng nhận chìm, vùng chịu sự tác động; trình bày mô hình, tính toán sự phát tán vật chất trong quá trình nhận chìm và công nghệ, biện pháp nhận chìm.
Thứ trưởng cho biết, Hội đồng thẩm định báo cáo ĐTM của Dự án do Bộ TN&MT thành lập gồm 22 thành viên là đại diện các Bộ: TN&MT, KH&CN, Xây dựng, Công Thương và các chuyên gia về môi trường, gang thép, xây dựng, cảng biển… đã thẩm định báo cáo ĐTM này.
Bộ cũng đã yêu cầu ngoài sự tham gia của Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật đánh giá hiện trạng đa dạng sinh học khu vực nhận chìm và khu vực bị ảnh hưởng, Viện Địa lý chạy mô hình phát tán và đánh giá tác động của hoạt động nhận chìm thì mô hình phát tán vật, chất cần được thẩm định, đánh giá bởi chuyên gia hoặc tổ chức khoa học có chuyên môn sâu về vấn đề này. Những nội dung quan trọng này cần được trình bày tại cuộc họp tại Quảng Ngãi.
Trước đó, Bộ TN&MT cũng yêu cầu tỉnh Quảng Ngãi gửi công văn xin ý kiến các Bộ: Quốc phòng, NN&PTNT, GTVT đề nghị cho ý kiến về vị trí nhận chìm mà Quảng Ngãi đã lựa chọn, đề xuất. Cho đến nay, Bộ Quốc phòng, Bộ GTVT đã có văn bản thống nhất; Bộ NN&PTNT nêu rõ quan điểm ủng hộ Dự án này và lưu ý trong quá trình ĐTM, Công ty cổ phần thép Hòa Phát Dung Quất cần đảm bảo hạn chế tối đa ảnh hưởng tới khu bảo tồn biển Lý Sơn và khu vực tiềm năng thủy sản vịnh Dung Quất.
Trên cơ sở đánh giá của các cơ quan khoa học, Công ty CP thép Hòa Phát Dung Quất cũng như tỉnh Quảng Ngãi đã khẳng định, tại vị trí nhận chìm không có hệ sinh thái cần quan tâm đặc biệt như san hô, cỏ biển; tính đa dạng các sinh vật đáy thấp. Phạm vi phát tán lan truyền vật chất xa nhất là 4,62km về phía Tây Bắc và 2,96 km về phía Đông Nam, không phát tán rộng ra các vùng xung quanh. Mặt khác, sự phát tán lan truyền bùn cát chỉ xảy ra tức thời trong thời gian thực hiện nhận chìm, công nghệ, biện pháp nạo vét và nhận chìm đảm bảo tính hiện đại, do công ty nước ngoài có kinh nghiệm thực hiện,… do đó không ảnh hưởng đến Khu Bảo tồn biển Lý Sơn cũng không ảnh hưởng đến khu nguồn lợi thủy sản tiềm năng vùng ven biển tỉnh Quảng Ngãi…
Báo cáo ĐTM của Công ty cổ phần thép Hòa Phát Dung Quất cũng cho biết, vật, chất nạo vét cần phải nhận chìm có thành phần chủ yếu là cát nhiễm mặn (chiếm 86,4%) cấp phối kém, màu xám xanh, xám vàng, kết cấu rời rạc đến chặt vừa, cát mịn pha màu xám nâu lẫn vỏ sò hến kẹp cát trạng thái dẻo và bùn sét pha (13,6%). Qua phân tích cho thấy các loại vật chất nạo vét ở khu vực cảng và luồng cảng đều nằm trong giới hạn cho phép theo quy định của QCVN 43:2012/BTNMT đối với trầm tích nước mặn. Các chỉ tiêu phân tích thuốc bảo vệ thực vật họ clo hữu cơ đều thấp hơn nhiều so với giới hạn cho phép. Các chỉ tiêu môi trường phóng xạ (Ra – 226, K – 40, Ac – 228, B3 -7) cũng thấp hơn nhiều so với ngưỡng giá trị nồng độ phóng xạ tự nhiên theo IAEA, như vậy trầm tích nạo vét của dự án an toàn về phóng xạ.
Để nhận chìm số lượng vật chất này, Công ty sẽ sử dụng khoảng 15 tàu hút bụng xả đáy tự hành, công suất 7000 – 35.000m3. Phương pháp hoạt động của loại tàu này sẽ nạo vét đưa hỗn hợp của nước và cát thông qua các đầu hút, các ống hút và bơm hỗn hợp này vào bụng chứa. Sau khi bụng chứa đã đầy, tàu sẽ vận chuyển đến vị trí nhận chìm ở biển và xả vật, chất nạo vét khỏi khoang chứa; khoảng cách tính từ cửa xả đáy tới đáy biển còn khoảng từ 34m đến 38m vì bụng tàu chìm sâu dưới mặt nước biển 17m nên đảm bảo vật chất nhận chìm phát tán không xa.
Nhận chìm là phương án khả thi, phù hợp
Tại buổi làm việc, các ý kiến đều đồng thuận với phương án, vị trí nhận chìm và cho rằng Chính phủ đã có chính sách cấm xuất khẩu cát nhiễm mặn ra nước ngoài trong khi đó trong nước nhu cầu sử dụng không nhiều nên việc nhận chìm là phương án khả thi, phù hợp.
Đại diện Bộ NN&PTNT, ông Nguyễn Quang Hùng, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản cho biết, Bộ NN&PTNT hoàn toàn ủng hộ chủ trương phát triển kinh tế ở địa phương. Tuy nhiên, ông Hùng lưu ý để giảm thiểu tác động tiêu cực từ quá trình vận chuyển, nhận chìm vật, chất nạo vét, chủ đầu tư cần lập thêm 1 số trạm điều tiết; hạ độ cao từ cửa xả cát đáy tàu đến gần đáy biển, vì về nguyên tắc, khoảng cách từ cửa xả cát đáy tàu đến đáy biển càng lớn thì vật chất sẽ phát tán càng xa.
Ông Đỗ Thiết Khiêm, Chủ tịch UBND huyện Bình Sơn - nơi diễn ra dự án nạo vét cho biết, huyện đã tổ chức tham vấn cộng đồng về dự án này, người dân nơi đây hoàn toàn ủng hộ, thống nhất về chủ trương, vị trí nhận chìm. Tuy nhiên, đề nghị Chủ đầu tư thực hiện đúng quy định pháp luật, có biện pháp bảo đảm không gây ô nhiễm. Đây cũng là ý kiến của ông Nguyễn Quốc Việt, Chủ tịch UBND huyện đảo Lý Sơn.
Ngoài ra, Cảng vụ Dung Quất, Sở TN&MT tỉnh Quảng Ngãi… mong muốn Bộ TN&MT sớm phê duyệt hồ sơ ĐTM và cấp giấy phép nhận chìm cho Chủ đầu tư; tránh tối đa việc gây ảnh hưởng đến tiến độ đưa dự án đi vào hoạt động.
Đại diện tỉnh Quảng Ngãi, ông Trần Ngọc Căng, Chủ tịch UBND tỉnh nhấn mạnh: Vị trí tỉnh đề nghị nhận chìm đã được tính toán, cân nhắc kỹ lưỡng; lấy ý kiến, tham mưu của các Sở, ngành chuyên môn; đã xin ý kiến của các Bộ có liên quan; việc lựa chọn vị trí này để nhận chìm vật, chất nạo vét cảng là phương án khả thi và phù hợp nhất hiện nay. Biện pháp thi công nạo vét, nhận chìm như chủ đầu tư báo cáo là tốt. Vì vậy, đề nghị Bộ TN&MT cần sớm phê duyệt hồ sơ đề xuất nhận chìm.
Tại buổi làm việc, Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân thẳng thắn có ý kiến, cho phép nhận chìm là việc cần hết sức thận trọng, tính toán kỹ lưỡng và phải xem xét vấn đề trên cơ sở khoa học, cơ sở pháp lý và điều kiện thực tế. Chủ đầu tư phải cam kết việc tính toán mô hình lan truyền vật, chất đảm bảo chính xác, khoa học và chịu trách nhiệm về kết quả phân tích, dự báo; làm rõ tác động thủy động lực theo mùa trong năm; thực hiện đúng cam kết về biện pháp, giải pháp công nghệ nhận chìm đảm bảo tính tiên tiến, hiện đại. Nếu chưa đảm bảo những yêu cầu nêu trên thì chưa thể chấp thuận được. Đồng thời, Chủ đầu tư phải nghiêm túc thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường trong quá trình triển khai Dự án và lắp đặt thêm các thiết bị quan trắc tự động, trực tiếp hàng ngày đối với hoạt động nhận chìm của nhà thầu. Lập kế hoạch giám sát, bổ sung giám sát nước biển (độ đục, TSS) với tần suất 1 lần/ngày, giám sát đa dạng sinh học (động vật đáy) với tần suất 1 lần/tuần. Đề nghị UBND tỉnh, cần chỉ đạo các sở, ngành địa phương kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc thực hiện trước, trong và sau quá trình nhận chìm. Bộ TN&MT giao Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam, Tổng cục Môi trường phối hợp với địa phương để kiểm tra, giám sát vấn đề này.
Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân cũng yêu cầu Chủ đầu tư phối hợp với tỉnh Quảng Ngãi cung cấp toàn bộ thông tin, số liệu, phương thức nhận chìm cho địa phương để công khai đến người dân, dư luận biết; tránh việc thiếu thông tin dẫn đến chưa hiểu đúng, đầy đủ về hoạt động nhận chìm vật, chất ở biển; phải thông tin để nhân dân biết, đồng thuận và giám sát.
