Tổ chức lễ khao lề thế lính Hoàng Sa tại đảo Lý Sơn

Tại buổi lễ, ông Nguyễn Bông - Trưởng Ban khánh tiết Đình làng An Vĩnh đã nhắc lại ý nghĩa của Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa và nguồn gốc Đội Hoàng Sa trên đảo Lý Sơn.

Đội Hoàng Sa có 70 suất, vốn chủ yếu là người An Vĩnh trong đất liền và sau là người phường An Vĩnh ở Cù Lao Ré (đảo Lý Sơn). 70 suất đi Hoàng Sa được chia đều cho các họ, tộc, không phân biệt Tiền Hiền hay Hậu Hiền, theo nguyên tắc luân phiên. Các xã đều có người đi Hoàng Sa, nhưng những người lính Hoàng Sa thuở ấy không mấy ai còn được trở về.

Việc tổ chức buổi lễ này nhằm tưởng nhớ, tri ân các binh phu Hoàng Sa năm xưa đã phụng lệnh triều đình vượt sóng ra khơi để dựng bia, cắm mốc khẳng định chủ quyền lãnh hải trên hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Tổ quốc.

Ngay từ sáng sớm, có hàng nghìn người dân địa phương và khách du lịch đã tập trung về Đình làng An Vĩnh để tham dự lễ. Tiếng trống, tiếng chiêng hòa vang cùng với âm thanh bát âm đã tái hiện lại hoàn toàn Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa năm xưa của cư dân trên đảo Lý Sơn.

Hàng ngàn người dân huyện đảo Lý Sơn đã không cầm được nước mắt khi tưởng nhớ đến đội hùng binh Hoàng Sa năm xưa, giong buồm, vượt sóng, bảo vệ chủ quyền biển đảo của Tổ quốc.

Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa được tổ chức với nhiều nghi lễ như Lễ cung nghinh, Lễ yết và rước thần và linh vị binh phu Hoàng Sa, Lễ tế cổ truyền, Lễ thả hình nhân thế mạng và Lễ đua thuyền Tứ linh (Lân, Long, Quy, Phụng).

Theo sử liệu ghi chép lại, hằng năm các chúa Nguyễn đã tuyển 70 dân đinh, giỏi nghề đi biển, ở các làng An Vĩnh và An Hải tại vùng cửa biển Sa Kỳ và sau đó là dân đinh ở phường An Vĩnh và phường An Hải trên đảo Lý Sơn, giong buồm nương theo gió nồm vượt sóng tiến ra quần đảo Hoàng Sa thu nhặt sản vật, thực hiện việc đo đạc và cắm bia chủ quyền.

Tương truyền rằng, mỗi dân binh khi nhận lệnh triều đình ra Hoàng Sa phải chuẩn bị cho mình một đôi chiếu, bảy nẹp tre và bảy sợi dây mây cùng một thẻ bài ghi tên tuổi, quê quán…

Chiếc chiếu được các dân binh trải nằm, nhưng khi không may gặp chuyện chẳng lành giữa biển khơi thì chiếu dùng để bó xác, đòn tre dùng để làm nẹp và lấy dây mây bó lại. Chiếc thẻ tre ghi rõ tên tuổi, quê quán, phiên hiệu đơn vị của người xấu số được cài kỹ trong bó xác, đó là dấu hiệu để đồng đội và thân nhân của họ nhận ra họ.

Đường đi bất trắc, biết là sẽ gặp nhiều nguy nên trước khi đội dân binh lên thuyền đi làm nhiệm vụ cao cả, các tộc họ trên đảo Lý Sơn đã tổ chức lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa (Lễ tế sống) và dùng hình nhân thế mạng để cầu mong may mắn cho người ra đi và yên lòng cho người ở lại.

Để nói về sự bất trắc, hiểm nguy của những hùng binh Hoàng Sa năm xưa xuôi thuyền tiến ra biển để đi đến vùng đất thiêng liêng của Tổ quốc ở huyện đảo Lý Sơn còn tương truyền nhiều câu ca.“Hoàng Sa lắm đảo nhiều cồn/Chiếc chiếu bó tròn mấy sợi dây mây”. Trong bài văn tế tại buổi lễ đã thể hiện xác thực về số phận của những người đi lính Hoàng Sa năm xưa. “Hoàng Sa trời nước mênh mông/người đi thì có mà không thấy về”, “Hoàng Sa mây nước bốn bề/Tháng hai khao lề thế lính Hoàng Sa” luôn vọng trong tâm biết bao thế hệ người dân Lý Sơn.

Có lẽ đó, vì hành trình vượt biển ra đảo của các binh phu năm xưa tiểm ẩn nhiều rủi ro và hiểm nguy nên theo quan niệm của người Lý Sơn xưa, trong buổi lễ người ta thường làm những hình nhân bằng giấy, hoặc bằng gạo và dán giấy ngũ sắc, làm thuyền bằng thân cây chuối, đặt hình nộm lên bàn thờ tại đình làng để làm lễ “thế mạng” cho những dân binh. Khi những hình nộm đã được tế xong và được đem ra thả ngoài biển và cầu mong đội thuyền kia sẽ chịu mọi rủi ro thay cho những người đăng lính.

Sau phần tế lễ, tiếng ốc u nổi lên hiệu lệnh cho những trai tráng làm lễ rước thuyền và hình nhân thế mạng hướng ra biển Hoàng Sa theo con đường mà các bậc tiền nhân Lý Sơn đã ra đi từ hơn 400 năm trước để thể hiện ý chí, quyết tâm bảo vệ chủ quyền trên hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa của người dân Lý Sơn nói riêng và người dân cả nước nói chung.

Khung cảnh buổi lễ đã khắc họa lại Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa năm xưa, với những thuyền, trong khoang lái có hình nhân làm bằng giấy điều hoặc bằng rơm. Trên thuyền có đặt linh vị của người lính Hoàng Sa, cùng các vật lễ mà binh phu Hoàng Sa phải mang theo như: vàng mã, thịt gà, xôi chè, nẹp tre, dây mây, muối gạo...

Ông Lê Văn Ninh - Phó Chủ tịch UBND huyện Lý Sơn cho biết: “Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa, các tộc họ trên đảo được bảo tồn, duy trì suốt 400 năm qua. Đây là nghi lễ đã thấm sâu trong tiềm thức người dân, giàu tính nhân văn, thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn”.

Lễ khao lề không những tri ân những người lính trong đội hùng binh Hoàng Sa kiêm quản Trường Sa năm xưa đã hy sinh thân mình để bảo vệ chủ quyền lãnh hải của Tổ quốc, mà còn là dịp để giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ, với mong muốn lớp con cháu hôm nay và mai sau tiếp tục gìn giữ chủ quyền biển đảo Việt Nam như ông cha đã từng làm từ hàng trăm năm trước.

Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa của người dân đảo Lý Sơn đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trao Bằng công nhận là di sản phi vật thể quốc gia vào năm 2013 và được duy trì tổ chức vào ngày 16/3 âm lịch hàng năm.