Chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng: Dấu ấn sau 5 năm triển khai

Đặc biệt, chính sách này đã góp phần tạo nguồn thu nhập ổn định cho người dân sống gần rừng, nhất là đối với đồng bào dân tộc thiểu số.

Hiệu ứng tích cực

Chi trả DVMTR là một trong những nguồn tài chính quan trọng của Quỹ BV&PTR. Ngày 10/4/2008, Thủ tướng Chính phủđã ban hành Quyết định số 380/QĐ-TTg thực hiện thí điểm chi trả DVMTR tại tỉnh Sơn La và Lâm Đồng. Sau 2 năm thí điểm được đánh giá thành công, ngày 24/9/2010, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 99/2010/NĐ-CP về chính sách chi trả DVMTR có hiệu lực từ ngày 1/1/2011 (Nghị định 99).

Những cánh rừng phòng hộ được bảo vệ tốt hơn nhờ nguồn chi trả DVMTR

Trong giai đoạn 5 năm 2011 - 2015, tiền DVMTR hàng năm thu được bình quân là 1.200 tỷ đồng. Số tiền này tương đương với 22% tổng đầu tư bình quân năm của toàn xã hội cho ngành Lâm nghiệp. Đây là nguồn tài chính ổn định, bền vững và có khả năng sẽ tiếp tục tăng cao do khai thác các DVMTR, góp phần làm giảm đầu tư ngân sách nhà nước cho ngành lâm nghiệp.

Tiếp đó, ngày 2/11/2016, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 147/2016/NĐ- CP (Nghị định 147) sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 99 làm căn cứ quan trọng góp phần tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện chính sách trước đó. Với Nghị định 147,người dân, nhất là những đồng bào dân tộc nghèo vùng sâu, vùng xa được hưởng lợi nhiều hơn từ chính sách chi trả DVMTR. Nhờ đó, điều kiện cuộc sống đảm bảo hơn và khích lệ họ đóng góp công sức bảo vệ rừng.

Những cánh rừng phòng hộ được bảo vệ tốt hơn nhờ nguồn chi trả DVMTR

Từ khi thực hiện chính sách chi trả DVMTR công tác quản lý, bảo vệ rừng có nhiều kết quả tích cực, số vụ vi phạm Luật Bảo vệ rừng và phát triển rừng, cũng như diện tích rừng bị thiệt hại giảm dần.Số tiền DVMTR cũng góp phần hỗ trợ chủ rừng kinh phí quản lý, bảo vệ rừng, nhất là các công ty lâm nghiệp khi dừng khai thác gỗ rừng tự nhiên, các ban quản lý rừng đang gặp khó khăn về kinh phí.

Sớm hoàn thiện cơ chế chính sách

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc thực hiện chi trả DVMTR thời gian qua cũng gặp một số khó khăn xuất phát từ việc thu tiền DVMTR còn thấp so với tiềm năng hiện có; ngoài những đối tượng đang triển khai thì các đối tượng khác như cơ sở công nghiệp, nuôi trồng thủy sản có sử dụng nước từ rừng và dịch vụ hấp thu các bon chưa được thực hiện rộng rãi trên phạm vi cả nước. Hơn nữa, tiền DVMTR thu từ các nhà máy thủy điện, nhà máy sản xuất nước sạch đều thấp hơn so với giá trị dịch vụ môi trường do rừng tạo ra.

Trong khi đó, thu nhập của các hộ gia đình từ DVMTR bình quân chung cả nước khoảng 2 triệu đồng/hộ/năm là rất thấp, khó đảm bảo cuộc sống. Một số đơn vị sử dụng DVMTR (nhà máy thủy điện, nước sạch và cơ sở kinh doanh du lịch) chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm trả tiền DVMTR, hoặc trả chậm, dẫn đến nợ đọng nhiều, ảnh hưởng đến kế hoạch thu, chi và quản lý, bảo vệ rừng của các tỉnh.

Mặt khác, nhiều lãnh đạo, cán bộ chưa hiểu hết bản chất của tiền DVMTR, vẫn xem đây là một nguồn ngân sách nhà nước và vận dụng cơ chế quản lý ngân sách nhà nước vào quản lý tiền DVMTR, gây khó khăn trong việc quản lý, sử dụng tiền DVMTR.

Trước tình hình đó, để tiếp tục thực hiện hiệu quả chính sách chi trả DVMTR trong thời gian tới, cần sớm thông qua Luật BV&PTR (sửa đổi), trong đó bổ sung những nội dung liên quan đến Quỹ, cũng như chính sách chi trả DVMTR; đồng thời, nghiên cứu xây dựng Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 05 trong năm 2018, cũng như sửa đổi, bổ sung một số điều của các thông tư hướng dẫn liên quan cho phù hợp với điều kiện thực tế, nhằm triển khai có hiệu quả Nghị định 147.

Ngoài ra, tăng cường công tác chỉ đạo, điều hành đảm bảo thu đúng, thu đủ các loại dịch vụ đã quy định đối tượng thu, mức thu; đôn đốc các đơn vị thực hiện nghiêm túc việc thu nộp tiền DVMTR và các khoản đóng góp bắt buộc theo quy định trên phương tiện thông tin đại chúng, tạo sự đồng thuận của các cấp, ngành, tổ chức, cá nhân và toàn xã hội; tăng cường kiểm tra, giám sát thực hiện chính sách chi trả DVMTR; giải ngân tiền DVMTR kịp thời, đầy đủ đến các chủ rừng và hộ nhận khoán bảo vệ rừng, không để tồn đọng; khẩn trương hoàn thành dự án tổng điều tra, kiểm kê rừng, làm cơ sở thực hiện chính sách chi trả DVMTR.

Tuyết Chinh