Bàn giải pháp chỉnh trị dòng chảy sông Hậu bảo vệ đoạn tuyến Quốc lộ 91

Sạt lở bờ sông trên địa bàn tỉnh An Giang diễn ra ngày càng mạnh, trong những năm gần đây nhiều khu vực bị sạt lở rất nghiêm trọng như khu vực Mỹ Hội Đông, huyện Chợ Mới năm 2017 và gần đây nhất là sạt lở tuyến QL91 khu vực qua xã Bình Mỹ, huyện Châu Phú. Sạt lở tại Quốc lộ 91 đang tiếp tục cho đến thời điểm hiện nay và vẫn sẽ tiếp tục xảy ra nếu không có biện pháp xử lý.

Quang cảnh cuộc họp

Để ổn định, hạn chế sạt lở chung cho tổng thể toàn bộ khu vực, bên cạnh việc xây dựng tuyến kè bảo vệ, di dời dân cư, Sở TN&MT tỉnh An Giang kiến nghị cần phải có các nghiên cứu đánh giá các nguyên nhân chi tiết về tình hình xói lở để có cơ sở đề xuất giải pháp chỉnh trị dòng chảy.

Ông Trần Quang Hoài, Tổng cục trưởng Tổng cục Phòng chống thiên tai (Bộ NN&PTNT): Nghiên cứu sâu sắc, toàn diện vấn đề chỉnh trị dòng chảy

Vị trí sạt lở tại Quốc lộ 91 đã xảy ra từ năm 2019. Diễn biến sạt lở Quốc lộ 91 tại khu vực sạt lở cũ vẫn tiếp tục và vào những ngày đầu năm 2020 (3/1/2020) t sâu thêm 2 tiếp tục rạn nứt và khoét sâu thêm 2 bên mép tại đoạn sạt lở trước. Chính phủ đã quan tâm và bố trí nhiều nguồn vốn ở đây để xử lý sạt lở. Ngày 31/12/2019, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định hỗ trợ 140 tỷ cho An Giang để phòng chống sạt lở. Đề nghị UBND tỉnh An Giang sử dụng có hiệu quả nguồn vốn này để phòng chống sạt lở.

Ông Trần Quang Hoài, Tổng cục trưởng Tổng cục Phòng chống thiên tai (Bộ NN&PTNT)

Với những phân tích, đánh giá về diễn biến phức tạp của thượng lưu, hạ lưu, dòng dẫn, độ cong dòng chảy, mất cân bằng bùn cát… các cơ quan quản lý, chuyên gia đã thống nhất xem xét chỉnh trị dòng chảy. Tuy nhiên, để triển khai chỉnh trị cần có những nghiên cứu bài bản, đầy đủ để làm sao khi triển khai sẽ mang lại hiệu quả tại vị trí chỉnh trị, hạn chế ảnh hưởng thấp nhất tác động vùng thượng, hạ lưu; đồng thời, có nghiên cứu sâu sắc, toàn diện để hạn chế những yếu tố tác động làm giảm hiệu quả chỉnh trị.

Hiện nay, Bộ NN&PTNT đang xây dựng phương án chỉnh trị toàn bộ hệ thống sông của đồng bằng sông Cửu Long. Chúng ta có thể nghiên cứu tách ra và cung cấp một phần cho nghiên cứu cục bộ khi chỉnh trị tại vị trí này.

Bà Nguyễn Thị Thu Linh – Phó Cục trưởng Cục quản lý tài nguyên nước (Bộ TN&MT): Chỉnh trị dòng chảy phải trên toàn tuyến

Vấn đề sạt lở xảy ra không chỉ riêng ở An Giang mà trên toàn địa bàn đồng bằng sông Cửu Long. Do vậy, để giải quyết triệt để vấn đề này cần có quy hoạch chỉnh trị cho toàn đồng bằng sông Cửu Long. Việc suy giảm dòng chảy, phù sa vùng cát trên sông Tiền, sông Hậu… là nguyên nhân xảy ra sạt lở nhiều điểm ở đồng bằng sông Cửu Long.

Để giải quyết căn cơ, trước hết cần nghiên cứu rõ nguyên nhân gây ra sạt lở, trong đó có các vấn đề về vận tốc, nền đất yếu, điểm co hẹp, suy giảm dòng chảy, phù sa vùng cát trên sông Tiền, sông Hậu… nguyên nhân từ giao thông thuỷ, hoạt động tàu bè cũng cần được xem xét. Đặc biệt là phải xem xét đồng bộ nguyên nhân sạt lở trên toàn tuyến.

Nguyễn Thị Thu Linh – Phó Cục trưởng Cục quản lý tài nguyên nước (Bộ TN&MT)

Để chờ đợi một quy hoạch tổng thể, đồng bộ trên toàn tuyến đồng bằng sông Cửu Long, Bộ TN&MT thống nhất đề xuất chỉnh trị dòng chảy sông Hậu đoạn tuyến Quốc lộ 91 khu vực xã Bình Mỹ, huyện Châu Thành, tỉnh An Giang; tuy nhiên cần có dự án với sự tham gia nghiên cứu kỹ lưỡng của các chuyên gia, nhà nghiên cứu, cơ quan quản lý nhà nước, tránh trường hợp làm xong rồi vẫn xảy ra sạt lở. Bên cạnh đó, chú trọng vấn đề hành lang bảo vệ nguồn nước cũng như các quy định bảo vệ nguồn nước lòng bờ bãi sông.

Đặc biệt, với kiến nghị của UBND tỉnh An Giang về việc tiến hành nạo vét mở rộng dòng chảy kết hợp tận thu vật liệu và việc tận thu vật liệu sẽ được tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, phải tuân thủ theo đúng quy định của Luật Khoáng sản hiện hành; làm rõ tận thu khai thác cát trong hoạt động chỉnh trị lòng sông để phòng chống thiên tai. Cùng với đó đảm bảo tuân thủ quy định đánh giá tác động môi trường.

Ông Tô VănThanh, Phó giám đốc Viện Khoa học Thuỷ lợi Việt Nam: Đánh giá mối liên quan giữa điểm sạt lở này với các điểm khác để chỉnh trị dòng chảy

Tình hình sạt lở ở An Giang những năm gần đây có xu hướng gia tăng. Theo kết quả nghiên cứu của Viện Khoa học Thuỷ lợi Việt Nam, hiện nay việc hạ thấp dòng dẫn ở sông Tiền, sông Hậu đang diễn ra trung bình là 50cm/năm là một trong những nguyên nhân dẫn đến hiện tượng sạt lở. Sạt lở thường diễn ra ở đoạn co hẹp dòng chảy, đoạn sông cong, cho nên việc chỉnh trị không hề đơn giản.

Đoạn Quốc lộ 91 khu vực xã Bình Mỹ, huyện Châu Thành, tỉnh An Giang đã sạt lở từ 10 năm trước, nhưng hiện nay còn diễn ra mạnh mẽ hơn. Sạt lở thường xảy ra vào thời điểm giao mùa giữa mùa mưa và mùa khô.

Ông Tô VănThanh, Phó giám đốc Viện Khoa học Thuỷ lợi Việt Nam

Về giải pháp căn cơ, lâu dài chỉnh trị dòng chảy, cần có đánh giá toàn tuyến xem dòng chảy từ thượng nguồn về hạ nguồn thế nào; xem xét bức tranh tổng thể, mối liên quan giữa điểm sạt lở này với các điểm khác để chỉnh trị. Bên cạnh đó, đánh giá việc gia tăng hoạt động trên bờ (tàu thuyền, xe ô tô…) sẽ ảnh hưởng thế nào đến an toàn công trình. Ngoài ra, vấn đề quy hoạch lại khu dân cư ven sông, ven bờ cũng là việc cần làm.

Mặt khác, phải nghiên cứu cân bằng lưu tốc giữa thượng lưu và hạ lưu ở đoạn sạt lở, xử lý các đoạn sông cong và nâng cao trách nhiệm cộng đồng trong việc phòng chống sạt lở.

Ông Tăng Quốc Chính, Vụ trưởng Vụ Kiểm soát an toàn thiên tai (Tổng cục PCTT, Bộ NN&PTNT): Tạo ra thế sông thuận cho dòng chảy

Bên cạnh các nguyên nhân dẫn đến sạt lở ở đoạn Quốc lộ 91 khu vực xã Bình Mỹ, huyện Châu Thành, tỉnh An Giang như đoạn sông cong, suy giảm dòng chảy, phù sa vùng cát… tôi cho rằng sạt lở xảy ra còn do chịu tác động từ việc xây dựng đập ở thượng nguồn. Việc thực hiện giải pháp chỉnh trị dòng chảy ở đoạn sông Hậu này là hết sức cần thiết.

Ông Tăng Quốc Chính, Vụ trưởng Vụ Kiểm soát an toàn thiên tai (Tổng cục PCTT, Bộ NN&PTNT)

Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Chính phủ, Bộ NN&PTNT đang xây dựng phương án chỉnh trị dòng chảy tích hợp vào quy hoạch vùng đồng bằng sông Cửu Long, dự kiến hoàn thành trong năm 2021 để phù hợp với tiến độ quy hoạch vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Đối với khu vực này, giải pháp nạo vét phía bên trái chỉ là một phần, chúng ta còn cần có những bài toán cụ thể. Tôi đề nghị, trong quá trình lập dự án đề xuất nhiều kịch bản; trong đó nạo vét bên bờ trái chỉ là một kịch bản. Và với mức độ nạo vét khoảng 3km, việc đầu tư để nạo vét cần tính đến trường hợp phải xây dựng một công trình ở phía thượng lưu để điều chỉnh dòng chảy.

Bà Phạm Thị Hương Lan, Viện trưởng Viện Thuỷ văn môi trường và BĐKH (Trường Đại học Thuỷ lợi): Cần nhà đầu tư chung tay với nhà nước giải quyết bài toán chỉnh trị dòng chảy

Có nhiều yếu tố dẫn đến sạt lở ở đoạn tuyến Quốc lộ 91 khu vực xã Bình Mỹ, huyện Châu Thành, tỉnh An Giang; trong đó có yếu tố ngoại sinh do vị trí sạt lở nằm ở đoạn co hẹp với chiều rộng khoảng 300m trong khi ở thượng lưu khoảng hơn 600m còn ở hạ lưu là hơn 500m dễ gây sạt lở.

Chưa kể, đây là đoạn tuyến có nền đất yếu, vùng ảnh hưởng của thuỷ triều, hình thành các lạch sâu, chế độ dòng chảy và vận tốc dòng chảy (max lớn hơn 1,8m/s) làm gia tăng nguy cơ sạt lở.

Bà Phạm Thị Hương Lan, Viện trưởng Viện Thuỷ văn môi trường và BĐKH (Trường Đại học Thuỷ lợi)

Có 2 nhóm giải pháp được đưa ra là xử lý sạt lở khẩn cấp và xử lý tổng thể lâu dài. Với giải pháp đưa ra là nạo vét và mở rộng lòng dẫn sông tại khu vực sông thắt cổ chai hiện đang sạt lở mạnh là giải pháp cần được ưu tiên nghiên cứu và xem xét triển khai. Tuy nhiên, về lâu dài phải nghiên cứu chỉnh trị dòng chảy trên toàn tuyến; đồng thời đánh giá tác động từ vùng thượng lưu và hạ lưu.

Về mặt tài chính, với các công trình phục vụ dân sinh, phòng chống thiên tai, công tác xã hội hoá là cần thiết. Cần có nhà đầu tư chung tay với nhà nước giải quyết bài toán này. Cùng với đó, tính toán quy hoạch dân sinh ở quanh khu vực sạt lở.

Từ năm 2009 – 2020 đã xảy ra 3 lần sạt lở nghiêm trọng tại Quốc lộ 91 đoạn Bình Mỹ, Châu Phú (từ phà Năng Gù – K. Xáng Cây Dương).
- Ngày 27/7/2019: rạn nứt mặt đường Quốc lộ 91, với chiều dài trên 60m, ăn sâu vào 1/3 mặt đường chạy dọc theo bờ sông Hậu.
- Ngày 1/8/2019, một nửa mặt đường Quốc lộ 91 (đoạn thuộc ấp Bình Tân, xã Bình Mỹ, huyện Châu Phú, An Giang) đã bị sạt xuống sông Hậu.
- Ngày 27/5/2020, sạt lở xảy ra với chiều rộng khoảng 1/3 mặt đường nhựa Quốc lộ 91 với chiều dài 40m về phía hạ lưu bị sụp hoàn toàn xuống sông Hậu.

Tuyết Chinh (lược ghi)