Bảo mật - “Bài toán khó” thời công nghệ 4.0

Trong cả năm 2017, Việt Nam đã xảy ra gần 13.000 cuộc tấn công mạng. Riêng 2 tháng đầu năm nay, cả nước đã có 1.500 sự cố tấn công mạng.  Tình trạng này gây thiệt hại nặng nề cho người sử dụng, trong đó, có những người làm việc trong môi trường báo chí, truyền thông. Tại hội thảo “An toàn số cho Nhà báo” do Trung tâm Nghiên cứu Truyền thông Phát triển (RED) thuộc Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) tổ chức. Nhiều ý kiến cho rằng, hầu hết, nhà báo, phóng viên thiếu kiến thức, kỹ năng đảm bảo an toàn thông tin khi tác nghiệp trong môi trường số nhưng chưa chủ động tìm kiếm các giải pháp.

Ông Ngô Văn Tráng - Giám đốc Công nghệ Nội dung, Công ty CP VCCorp: Tấn công mạng tập trung vào cơ quan báo chí

Qua theo dõi của VCCorp, phần lớn các cuộc tấn công mạng tại Việt Nam nhằm vào các cơ quan báo chí, bởi đây là cơ quan thông tin đại chúng, liên tục sản xuất tin tức và có sức ảnh hưởng đến xã hội.  Nhiều trang thông tin điện tử, báo chí ở Việt Nam đã từng bị tấn công, chiếm quyền kiểm soát bằng cách tấn công đội ngũ: Phóng viên, Biên tập viên, Thư ký Tòa soạn qua gửi mã độc, âm thầm chiếm hệ thống quản trị nội dung.

Trường hợp phổ biến là thay đổi giao diện của báo hoặc khiến trang báo không truy cập được. Nhưng sẽ rất nguy hiểm nếu cuộc tấn công nhằm vào uy tín của cả Tòa soạn báo đó. VCCorp đã từng ghi nhận trường hợp mã độc chiếm quyền quản trị, làm thay đổi nội dung của bài viết đã xuất bản bằng cách truy cập vào tài khoản của thư ký tòa soạn. Nếu không nhanh chóng xác định nguyên nhân và khắc phục, không chỉ người viết mà người xuất bản, Tổng Biên tập cũng phải chịu trách nhiệm với nội dung đã bị thay đổi.

Thực tế, công cụ và giải pháp xử lý có rất nhiều, nhưng vấn đề hiện nay là chính những Phóng viên, Biên tập viên, Ban biên tập các báo chưa ý thức được tầm quan trọng của việc chủ động bảo mật an toàn thông tin. Đây là yếu tố cần phải nhìn nhận rất nghiêm túc bởi thủ đoạn tấn công mạng ngày càng tinh vi và không loại trừ bất kì ai. Thực tế, nếu cuộc tấn công mạng có chủ đích mà cơ quan báo chí, ban biên tập, cá nhân phóng viên, Biên tập viên không có phòng bị thì chắc chắn sẽ chịu thiệt hại nghiêm trọng.

Ông Nguyễn Bá - Phó Tổng Biên tập Báo Điện tử Infonet: Nhà báo cũng như những người sử dụng môi trường số đều có thể bị ăn cắp thông tin

Các phóng viên gặp rất nhiều nguy cơ mất an toàn số khi tham gia các hoạt động trên mạng xã hội (chủ yếu là Facebook). Họ có thể nhầm lẫn khi chia sẻ những tin chưa được kiểm chứng, hoặc bị lập tài khoản giả mạo để phát tán tin sai sự thật. Điều này rất nguy hiểm bởi mức độ lan tỏa thường đi kèm với uy tín của nhà báo và cơ quan báo chí chủ quản. Hacker thậm chí dùng tài khoản giả liên hệ với đồng nghiệp, các đối tác, những nhân vật quan trọng vì mục đích không tốt.

Trong một số trường hợp, phóng viên đi làm nếu không tắt định vị rất có thể bị phát hiện và dễ bị lộ khi tác nghiệp…

Nhiều Nhà báo, đặc biệt là những người theo mảng điều tra, phản ánh mặt trái từng bị tấn công bằng tin nhắn, bình luận xúc phạm trên mạng xã hội. Cần đặc biệt chú ý, bảo vệ thông tin và dữ liệu của mình, mặt khác, Nhà báo không nên đăng các thông tin cá nhân và các mối quan hệ gia đình, thân thiết lên Facebook để tránh bị kẻ xấu lợi dụng, tấn công, uy hiếp. Hacker thậm chí dùng thông tin này lập các tài khoản giả mạo và báo cáo Facebook khóa các tài khoản chính chủ bằng nhiều cách.

Bản thân Phóng viên, Nhà báo, Biên tập viên còn sơ hở trong công tác bảo mật dữ liệu, hệ thống quản trị nội dung xuất bản như sử dụng mật khẩu đơn giản, dùng wifi quán cà phê, thậm chí máy tính quán cà phê để can thiệp vào hệ thống quản trị. Một số cơ quan đãi khuyến cáo và yêu cầu phóng viên khi tham gia môi trường số cần áp dụng các biện pháp bảo mật thận trọng hơn, tuy vậy, đa phần các báo bảo mật còn rất đơn giản, chưa được chú trọng.

Nhà báo Hoàng Minh Trí - Báo Công an Nhân dân: Lý do Nhà báo thường bị Facebook khóa tài khoản

Hacker sử dụng nhiều cách thức báo cáo sai phạm (report) để hệ thống Facebook tự động khóa tài khoản của Nhà báo và thường mất thời gian để khôi phục. Với trường hợp phổ biến là tố cáo mạo danh tài khoản, giải pháp là xác định chính danh chủ tài khoản, bằng cách gửi ảnh các giấy tờ tùy thân do cơ quan chức năng cấp như chứng minh thư, hộ chiếu, bằng lái xe, hóa đơn điện thoại… các nhà báo nên chủ động khai báo thông tin này với Facebook vì sẽ rất khó report những tài khoản chính chủ.

Khi mức độ report của đám đông trong một số trường hợp không đủ khiến Nhà báo mất tài khoản, để nhanh hơn, ở việt Nam đã xuất hiện dịch vụ khiếu tố trên Facebook. Lấy ví dụ một doanh nghiệp hoặc cá nhân đang bị Nhà báo viết bài phản ánh trái chiều gửi hồ sơ khiếu tố (có thể là hồ sơ chứng nhận logo thương hiệu, vi phạm bản quyền…) cho đơn vị làm dịch vụ. Họ sẽ cử luật sư trao đổi trực tiếp với Facebook và ngay sau đó, Facebook sẽ tạm khóa tài khoản nhà báo cho đến khi xác minh thông tin.

Một trường hợp khác, khi trình bày quan điểm cá nhân trên Facebook, nhiều Nhà báo sử dụng câu từ tương đối “thoải mái” để viết về đối tượng nào đó theo khía cạnh tiêu cực, nhưng không biết rằng mình đã vi phạm một số điều khoản trong tiêu chuẩn cộng đồng trên Facebook. Đương nhiên, Facebook sẽ đón nhận những báo cáo của cộng đồng và thao tác khóa tài khoản. Đây là những vấn đề Nhà báo cần tránh khi đăng thông tin hay chia sẻ bài viết liên quan trên Facebook.

TS. Vũ Tuấn Anh - Học viện Ngoại giao Việt Nam: Tăng cường an toàn cá nhân trong môi trường số

Trong bối cảnh chưa có một nghiên cứu toàn diện về vấn đề an toàn số, các tổ chức quốc tế khuyến nghị Nhà báo cần chú ý tìm hiểu các cách thức bảo vệ thiết bị số khi tác nghiệp khỏi các phần mềm độc hại và tin tặc, bao gồm: Tạo và duy trì mật khẩu an toàn; giữ email an toàn; bảo vệ các tập tin nhạy cảm, quan trọng trên máy; giữ thông tin xuất hiện online một cách riêng tư, kiểm soát thông tin cá nhân khi sử dụng các trang mạng xã hội.

Chú ý sử dụng điện thoại di động an toàn, nếu có thể thì sử dụng nhiều điện thoại cho các mục đích khác nhau như công việc, gia đình, kinh doanh… Tuyệt đối không nên cài đặt, sử dụng các phần mềm lạ, không an toàn và nên đặt mật khẩu đối với những tài liệu quan trọng khi lưu trữ.

Đại tá Nguyễn Hòa Văn - Giám đốc Cổng Thông tin điện tử Hội Nhà báo Việt Nam: Cần bồi dưỡng các kỹ năng

Trước đây, Nhà báo tác nghiệp cần có 3 trụ cột còn lại là bản lĩnh, đạo đức nghề nghiệp và tri thức. Đến nay, phải thêm một trụ cột nữa là nền tảng kiến thức, kĩ năng về công nghệ, môi trường số. Nhà báo đang phải đối mặt với nguy cơ bị đe dọa tính mạng, danh dự nhân phẩm, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, xâm phạm tác phẩm, đe dọa an toàn dữ liệu của bản thân…

Hội Nhà báo sẽ phối hợp cùng Trung tâm Nghiên cứu Truyền thông Phát triển và các chuyên gia công nghệ nghiên cứu toàn diện các vấn đề về an toàn tác nghiệp báo chí trong môi trường số, dự báo sự phát triển của công nghệ số liên quan đến nghiệp vụ báo chí trong tương lai. Đây là cơ sở xây dựng giáo trình cụ thể về an toàn số để đưa vào các khóa bồi dưỡng nghiệp vụ cho nhà báo.