Quảng Ngãi: Nghịch lý ở những công trình thủy nông

Nhiều nông dân sản xuất ở xa kênh phải chắt chiu nước để đảm bảo tiến độ sản xuất.

Nơi thừa, chỗ chắt chiu

Đập Thạch Nham là công trình thủy lợi lớn nhất của tỉnh Quảng Ngãi đưa nước từ đầu nguồn Sông Trà về phục vụ tưới tiêu cho hơn 35.000 hecta diện tích đất nông nghiệp. Tuy nhiên do việc quản lý thiếu hợp lý đã dẫn đến hệ quả sử dụng nước tưới nơi thừa, chỗ chắt chiu. Theo đó, những địa phương nằm ở đầu kênh chính Thạch Nham như Phổ Phong, Phổ Nhơn (Đức Phổ), Hành Thịnh (Nghĩa Hành)… thì không bao giờ thiếu nước, thậm chí còn xảy ra tình trạng nước chảy… tự do,  tràn ra đường, gây ngập. Trong khi đó, người dân ở các địa phương nằm xa kênh, hồ chứa thì phải đi sớm về khuya để chắt chiu nước tưới cho cây trồng. Tình trạng này cũng diễn ra tại nhiều địa phương có hồ chứa như Đập Bến Thóc, đập Ba La, Điện An, đập dâng Sông Giang….

Ông Nguyễn Phong, thị trấn La Hà, huyện Tư Nghĩa do ruộng của ông ở xã kênh, nước về rất chậm vì thế, ngay khi nước Thạch Nham được mở, ông Hùng luôn túc trực ngoài đồng để kịp dẫn nước vào ruộng dưới sự hỗ trợ, hướng dẫn của cán bộ đội dẫn thủy.

Ông Trần Thanh Lương, xã Tịnh Kỳ, huyện Sơn Tịnh bức xúc: Chân ruộng nào gần đập thì dẫn thật nhiều nước vào ruộng rất lãng phí, ruộng ở xa đập thì phải bỏ hoang chờ đến khoảng tháng 10 âm lịch mới gieo lại được.

Cần giải pháp sử dụng hiệu quả nguồn nước

Theo ông Nguyễn Lập - Phó Giám đốc Công ty TNHH MTV Công trình thủy lợi Quảng Ngãi thừa nhận, tình trạng nơi thừa, chỗ thiếu nước phần do nhiều địa phương lơ là việc nạo vét kênh mương ngay từ đầu vụ; phần vì không có đội dẫn thủy nên mạnh ai nấy dẫn nước, khiến nước chảy tự do. “Điều này không chỉ gây lãng phí nước tưới, mà còn “làm khó” người dân có đất canh tác ở xa kênh. Vì để đảm bảo kịp lịch gieo sạ hoặc chống lạnh cho cây lúa, họ phải dùng máy bơm dẫn nước rất tốn kém”, ông Lập cho hay. Ngoài ra, do nhiều công trình thủy lợi đã qua nhiều năm khai thác, nhưng chưa được đầu tư nâng cấp cho nên hiện nay đã xuống cấp nghiêm trọng và có nguy cơ mất ổn định nguồn nước tưới.

Trong bối cảnh khô hạn nghiêm trọng, việc sử dụng nguồn nước hợp lý là rất cần thiết

Tình trạng “thu không đủ chi” khiến hợp tác xã nông nghiệp không mặn mà với đội dẫn thủy. Khi đề cập đến nguồn kinh phí cấp bù thủy lợi phí, lãnh đạo nhiều HTX cho rằng, kinh phí này chỉ để tu sửa, nạo vét các tuyến kênh mương cấp 1, cấp 2, còn các tuyến kênh nhánh thì phải “nhờ” vào nguồn thu từ người dân, với mức 12.000 đồng/sào/vụ. Dù vậy, phần lớn các hợp tác xã đều không thực hiện được việc này.

Theo UBND tỉnh Quảng Ngãi thì với tình trạng thiếu hụt nguồn nước như hiện nay thì toàn tỉnh Quảng Ngãi sẽ có khoảng gần 7.000 hecta diện tích sản xuất nông nghiệp (trong đó có hơn 4.000 hecta lúa) trong vụ sản xuất đông xuân 2015-2016 có khả năng bị hạn, thiếu nước tưới.

Trước những biến đổi của khí hậu phức tạp và để sử dụng nguồn nước hiệu quả trong bối cảnh hạn hán, các công trình thủy lợi ở tỉnh Quảng Ngãi kịp thời đầu tư kinh phí thành lập các đội dẫn thủy tại các địa phương. Đồng thời, vận động, tuyên truyền người dân sử dụng nước tưới tiêu tiết kiêm, chú trọng công tác vệ sinh, nạo vét và tu sửa các tuyến kênh mương nhánh. Nếu triển khai thực hiện tốt các giải pháp nêu trên, chắc chắn các công trình thủy lợi ở Quảng Ngãi sẽ phát huy tác dụng trong việc tưới, tiêu bảo đảm đạt hiệu quả kinh tế cao và hạn chế thiệt hại do thiên tai gây ra...

Bài & ảnh: Võ Hà