Để Việt Nam không là “bãi phế thải”: Kiểm soát từ nguồn!

   

   

  Theo báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường, cả nước có 155 doanh nghiệp tại 34 tỉnh và thành phố thực hiện nhập khẩu phế liệu; trong đó có 116 doanh nghiệp sản xuất, tái chế trực tiếp (chiếm khoảng 75%), 28 doanh nghiệp nhập khẩu để phân phối (chiếm khoảng 18%) và 11 doanh nghiệp nhập khẩu ủy thác. Ước tính, tổng số phế liệu nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất qua các cửa khẩu vào nước ta trong năm 2011 khoảng 2,9 triệu tấn.

   

  Tuy nhiên, nhiều vấn đề phát sinh từ việc kiểm soát trong khâu nhập khẩu phế liệu còn thiếu chặt chẽ. Chính những quy định không rõ đâu là “phế thải” và đâu là “chất thải” đã dẫn đến tình trạng doanh nghiệp không chỉ nhập khẩu phế liệu mà còn nhập một lượng lớn rác thải nguy hại vào nước ta, gây tác động không nhỏ tới kinh tế, đặc biệt là vấn đề môi trường, sức khỏe của cộng đồng.

   

   

   

  Thống kê của Cục Cảnh sát Phòng chống tội phạm về môi trường (C49) mới đây cho thấy, trong số hơn 2.500 vụ vi phạm các quy định về bảo vệ môi trường, có trên 200 vụ việc vi phạm trong lĩnh vực xuất nhập khẩu, mà chủ yếu là nhập chất thải nguy hại, rác thải công nghiệp.

   

  Gần đây nhất, Hải quan Hải Phòng cũng đã phát hiện có tới 139 container hàng khô, chiếm 50% tổng số container được khám xét, chứa nhựa phế liệu, cao su, ắc quy đã qua sử dụng. Trong số này có 31 container ắc quy chì đã qua sử dụng đều là của Công ty TNHH xuất khẩu thương mại Phúc An Thịnh, có trụ sở ở phố Ngô Quyền, Hải Phòng; 108 container nhựa, cao su còn lại vẫn đang chờ kết quả giám định. Cùng với đó, mỗi năm có hàng triệu tấn phế liệu làm nguyên liệu cho các ngành sản xuất trong nước được nhập khẩu qua gần 60 cửa khẩu quốc tế, quốc gia, 49 cảng biển các loại của Việt Nam; trong đó không ít công nghệ “bẩn,” chất thải đã được trà trộn để đưa vào Việt Nam, gây ô nhiễm nghiêm trọng cho môi trường.

   

   

  Về thực tế này, Cục Điều tra chống buôn lậu (Tổng Cục Hải quan) thừa nhận, tình trạng các loại rác thải, phế liệu vi phạm các quy định về bảo vệ môi trường nhập lậu về Việt Nam vẫn diễn biến phức tạp. Thủ đoạn phổ biến mà bọn buôn lậu thường sử dụng là lợi dụng hình thức tạm nhập tái xuất, lợi dụng ưu tiên miễn kiểm tra phân luồng hàng hóa để khai báo không đúng tên hàng, đưa chất thải độc hại, rác thải công nghiệp vào Việt Nam hoặc tái xuất sang nước thứ ba.

   

  Phân tích nguyên nhân của tình trạng này, theo các cơ quan chức năng, chủ yếu là do trong quá trình vận tải, thông tin về tên hàng hóa, xuất xứ hàng hóa còn chung chung, dễ bị lợi dụng để khai báo, áp mã tính thuế sai. Bản lược khai hàng hóa, hãng tàu nộp cho cơ quan Hải quan khi làm thủ tục cho tàu nhập cảnh hiện nay không thể hiện cụ thể chủng loại hàng hóa. Do đó, cơ quan Hải quan không thể xác định được hàng có đủ điều kiện nhập khẩu hay không để áp dụng biện pháp ngừng làm thủ tục nhập cảnh hoặc không cho dỡ hàng xuống cảng.

   

  Về vấn đề này, đại diện Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, gánh nặng chất thải rắn đang gia tăng nhập khẩu phế liệu, trở thành một vấn đề lớn, vì công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm hiện vẫn chưa ngăn chặn được tình trạng gia tăng nhập khẩu trái phép phế liệu. Khối lượng phế thải buộc tiêu hủy, số vụ vi phạm trong xuất nhập khẩu phế liệu được phát hiện chỉ là con số rất nhỏ so với thực tế. Điều này đã làm gia tăng gánh nặng cho xử lý và tiêu hủy chất thải rắn hiện nay. Để quản lý tốt việc xuất, nhập khẩu phế liệu nhằm bảo vệ môi trường, Sở Tài nguyên và Môi trường các địa phương và các cơ quan chức năng cần siết chặt quản lý các doanh nghiệp nhập khẩu phế liệu. Đồng thời phải tăng cường giám sát các hoạt động xử lý chất thải của các đơn vị này. Nếu phát hiện vi phạm kiên quyết thu hồi giấy xác nhận và thông báo cho Hải quan không cho phép nhập phế liệu, cho đến khi đơn vị khắc phục, xử lý chất thải đảm bảo đúng quy định.