Báo chí cần tạo nên khát vọng về một Việt Nam hùng cường

(TN&MT) - Đó là phát biểu của Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng khi ông khai giảng lớp “Bồi dưỡng nâng cao kiến thức quản lý nhà nước về báo chí” diễn ra sáng 13/11 tại Hà Nội. 

Dự Lễ khai giảng có Cục trưởng Cục Báo chí - Bộ TT&TT Lưu Đình Phúc, Hiệu trưởng Trường Đào tạo bồi dưỡng cán bộ thông tin và truyền thông Đinh Đức Thiện cùng đại diện Văn phòng Bộ TT&TT. Tham dự và theo học lớp “Bồi dưỡng nâng cao kiến thức quản lý nhà nước về báo chí”, có 130 học viên là lãnh đạo, quy hoạch lãnh đạo của 80 cơ quan báo chí trong cả nước.

Dự buổi Khai giảng khóa học, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng đã dành thời gian trao đổi với các học viên. Mở đầu phát biểu của mình, Bộ trưởng nhấn mạnh: “Báo chí phải thể hiện dòng chảy chính của xã hội hiện nay, tạo sự đồng thuận xã hội, tạo niềm tin xã hội và tạo nên khát vọng về một Việt Nam hùng cường”.

Cần lấy lại niềm tin của nhân dân với người làm báo

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, dòng chảy chính của Việt Nam đang là tốt, đang là một trong những nước phát triển tốt nhất trên thế giới, nhiều nước ngưỡng mộ, học tập.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, chúng ta còn không ít tồn tại, và mãi mãi sẽ còn các tồn tại, nhưng so với thế giới thì chúng ta đang trong top đầu của các nước đang phát triển. Tuy nhiên, theo ông, nếu nói cái xấu nhiều trên báo để nhân dân cảm nhận nó như dòng chảy chính thì là làm mất lòng tin của nhân dân vào đất nước, vào chế độ, vô hình chung chúng ta làm mất đi sức mạnh dân tộc mình, làm mình yếu đi, do đó giúp cho kẻ thù mạnh lên. Tìm ra cái ngưỡng phê phán để vừa đủ thúc đẩy, vượt qua cái ngưỡng đó là xói mòn sức mạnh… Bộ trưởng cho rằng đây là việc khó.

Dẫn chứng con số của một thống kê: Nếu cái nào vượt quá 30% thì cái đó trở thành cái chính. Nếu cái xấu chiếm 30% trên mặt báo thì cái đó sẽ được cảm nhận là dòng chảy chính. Cái nào trên 20% thì được coi là đáng kể và có xu thế trở thành cái chính… Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng lưu ý: “Nếu cái xấu trên mặt báo trên 20% thì tức là cái xấu đang là cái đáng kể trong xã hội và đang có xu thế trở thành cái chính. Cái gì dưới 10% thì cái đó không phải là chính, nhưng luôn có đủ sức cảnh báo. Anh em báo chí cũng rất nên cân nhắc các con số này. Tuỳ theo báo, tuỳ theo từng chủ đề, tuỳ theo giai đoạn mà chọn con số cho đúng”.

Người đứng đầu Bộ Thông tin và truyền thông phân tích: Báo chí tạo niềm tin xã hội, thì phóng viên chúng ta phải là người được tin cậy nhất trong xã hội. Nhưng theo một điều tra xã hội gần đây cho biết, người có niềm tin thấp nhất trong xã hội là phóng viên báo chí.

“Chúng ta chắc đã đến lúc phải suy nghĩ nghiêm túc về vấn đề này, có chương trình hành động về vấn đề này, để tăng niềm tin của xã hội vào chúng ta, vào những người làm nghề báo chúng ta. Lấy lại thương hiệu cho những người làm báo, việc này chỉ có thể là chính chúng ta làm, không ai ngoài chúng ta cả” - Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói.

Đề cập đến đời sống của những người làm báo, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng chia sẻ: Anh em làm báo phải sống được bằng nghề. Không sống được bằng nghề thì khó làm tốt được. Bây giờ cơ quan báo chí nhiều, thị trường quảng cáo đã nhỏ, lại đang bị mạng xã hội lấy mất đến gần 40%, nên báo chí rất khó khăn. Lời giải nào? Báo chí nên quy hoạch lại để tinh hơn.

Dẫn chứng việc hệ thống Ngân hàng nhiều quá cũng phải tổ chức lại cho tinh hơn thì mới lành mạnh được, Bộ trưởng cho rằng, báo chí nên có bộ phận làm thêm các dịch vụ cho doanh nghiệp, như tư vấn truyền thông, tổ chức sự kiện, đánh giá dư luận xã hội về doanh nghiệp, về sản phẩm của doanh nghiệp. Báo chí cũng phải có thu nhập ổn định để chuyên tâm làm nghề.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng đưa ra quan điểm, các cơ quan chủ quản nên tạo điều kiện cho cơ quan báo chí có ít bất động sản cho thuê, có lãi thì nên mua bất động sản, cái này cứ tích dần, sẽ đỡ cho thế hệ sau phải bươn trải thị trường nhiều hơn. Để giữ định hướng, Đảng và Nhà nước cần tăng cường ngân sách đặt hàng báo chí, vừa là định hướng vừa là giúp anh em báo chí có thu nhập ổn định một phần, khoảng 30% lương.

“Báo chí muốn sống tốt thì phải là một thương hiệu trong xã hội. Hội nhà báo, các cấp và các cơ quan báo chí phải chung tay giữ gìn thương hiệu nhà báo, không để con sâu làm rầu nồi canh. Không còn thương hiệu thì sẽ mất hết, không sống được. Chẳng ai giữ được tên mình ngoài mình cả” - Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói.

Tăng cường quản lý, kỷ cương để báo chí phát triển tốt hơn

Về quản lý và phát triển, theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, quản lý là để phát triển bền vững. Quản lý phải theo kịp sự phát triển. Bộ trưởng dẫn chứng: vừa qua sự quản lý chưa theo kịp sự phát triển của báo chí, của công nghệ báo chí, nên xảy ra một số tai nạn đáng tiếc, cũng có cả sự lạm dụng để chống phá Đảng và nhà nước. Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh: “Với tinh thần tăng cường quản lý, kỷ cương để báo chí phát triển tốt hơn, đóng góp nhiều hơn cho sự phát triển của đất nước, cần đổi mới cách quản lý, theo kịp sự phát triển các quan điểm mới của Đảng, của Nhà nước về quản lý báo chí, theo kịp sự phát triển của xã hội, theo kịp sự phát triển của công nghệ. Cần chủ động là người đầu tiên đưa thông tin ra mạng. Phân biệt rõ tai nạn nghề nghiệp và sự chống phá Đảng và nhà nước để xử lý”

Ông Nguyễn Mạnh Hùng cũng thông tin: Bộ TT&TT đang xây dựng Trung tâm lưu chiểu quốc gia về truyền thông số, gồm báo chí, phát thanh, truyền hình, xuất bản, nhờ đó, chúng ta có thể phân tích, đánh giá, nhìn thấy xu thế, kể cả số liệu thống kê về bài viết tích cực, tiêu cực, từ đó nhìn thấy dòng chảy chính của báo chí đang là gì. Cũng sẽ biết được phóng viên nào viết nhiều viết ít, chủ đề, chất lượng, ảnh hưởng bài viết. Muốn quản lý được thì đầu tiên phải nhìn thấy được. Mong các cơ quan báo chí hợp tác với Bộ để xây dựng Trung tâm quốc gia này, dữ liệu có được sẽ được chia sẻ với các cơ quan báo chí.

Ai xứng đáng làm phóng viên thì mới cho làm

Về quy hoạch báo chí, Bộ trưởng nhấn mạnh: Việc quy hoạch không phải để siết báo chí mà làm cho báo chí phát triển lành mạnh, bền vững hơn, vì mục tiêu phụng sự Tổ quốc phát triển, nói gọn là: Sống được, phụng sự được. Cũng không thể làm một cách quá hành chính. Trung ương cũng đã cho chúng ta làm có lộ trình. Khi làm cũng phải xem đến từng cơ quan báo chí, từng người. Định hướng đã có, từng cơ quan chủ quản, từng cơ quan báo chí phải tự làm. Khó đâu thì Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ sát cánh. Phải làm ráo riết từ hôm nay, vì lộ trình mấy năm sẽ qua đi rất nhanh.

Hiện nay, các cơ quan chức năng của Bộ Thông tin và Truyền thông nhận được ngày càng nhiều đơn khiếu nại nội dung thông tin báo chí của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và công dân. Trong đó, nhiều đơn thư có tổ chức hoặc cá nhân đứng tên, phản ánh về việc báo chí thông tin sai sự thật, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân. Có doanh nghiệp thì thiệt hại lớn về kinh tế, thương hiệu, có doanh nghiệp thì sạt nghiệp, có người thì mất đi danh dự, gia đình. Một bài báo vô trách nhiệm thôi nhưng có thể ảnh hưởng đến số phận của một tổ chức, một con người cụ thể… “Anh em mình đang cầm trên tay một con dao sắc, nó có thể rất hữu ích, nhưng cũng có thể giết người” - Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cảnh báo. 

Ông Nguyễn Mạnh Hùng chia sẻ: Khi gặp một trường hợp cụ thể bị phương hại bởi báo chí mới thấy đau lòng, thấy buồn, tim nhói đau, mới thấy trách nhiệm của mình. Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đề nghị các đồng chí là quản lý, lãnh đạo các cơ quan báo chí phải thường xuyên quán triệt, nhắc nhở, xây dựng chuẩn mực phóng viên, xây dựng văn hoá người làm báo.

“Ai xứng đáng làm phóng viên thì hãy làm, mới cho làm. Một đứa trẻ 3 tuổi thì không thể đưa con dao sắc vào tay nó. Cái này phải làm thường xuyên, hàng ngày, hàng tuần, hàng tháng. Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ phải xử lý nghiêm những vi phạm này, công khai trên các phương tiện đại chúng. Cục Báo chí, Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử cũng đã công khai đường dây nóng để tiếp nhận các phản ánh từ tháng 9 năm 2018” – Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cương quyết.

Báo chí về cơ bản là tự chủ về tài chính. Vì vậy, mô hình quản trị doanh nghiệp là phù hợp để quản lý tài chính. Quản trị doanh nghiệp đã có hàng trăm năm kinh nghiệm, cả về lý thuyết và thực tiễn đã được nghiên cứu và phát triển rất bài bản. Các cơ quan báo chí nên có một người trong ban lãnh đạo có tri thức và kinh nghiệm về quản trị doanh nghiệp.

Với hàng ngàn tờ báo, tạp chí, trang tin thì không một tờ báo nào có thể phủ hết cả thị trường. Mỗi tờ báo phải chọn một phân đoạn thị trường cho mình và khai thác sâu thị trường đó. Sự khác biệt của mỗi tờ báo sẽ là yếu tố quan trọng nhất để tồn tại, để có chỗ đứng trong lòng độc giả. Đi tìm sự khác biệt sẽ là công việc đầu tiên, quan trọng nhất của mỗi tờ báo.

Hãy giữ giá trị cốt lõi của mình - đưa tin chính xác nhất

Về tác nghiệp của báo chí, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đặt vấn đề: Báo chí có thể nhanh hơn mạng xã hội không? Câu trả lời là không. Bộ trưởng dẫn chứng, hãng tin CNN, từ khi xuất hiện mạng xã hội thì đã đổi slogan của mình từ To Be The First To Know thành Facts First. CNN đã chuyển từ nhanh nhất sang tin chính xác nhất.

Vậy theo Bộ trưởng, báo chí của chúng ta không nên chạy đua với mạng xã hội về việc đưa tin nhanh nhất. Hãy đưa tin có kiểm chứng. Mạng xã hội đang mất uy tín vì Fake News, đang tạo ra một nhu cầu ngày một lớn hơn về tin chính xác, về tin có kiểm chứng. Và đây chính là mảnh đất của báo chí. Mạng xã hội không chỉ cạnh tranh với báo chí mà còn giúp xã hội nhìn rõ hơn giá trị của báo chí. Báo chí phải thấy rõ giá trị của mình để phát huy, thay vì bắt chước thì hãy giữ giá trị cốt lõi của mình.

Bên cạnh đó, Bộ trưởng cho rằng báo chí phải dùng công nghệ nhiều hơn. Cái mà chúng ta phải học mạng xã hội chính là công nghệ. Công nghệ mới để làm việc cũ của chúng ta tốt hơn. Công nghệ mới cũng tạo ra những giá trị mới hơn cho báo và cho độc giả. Công nghệ sẽ giải phóng cho người làm báo nhất là lãnh đạo cơ quan báo chí tránh khỏi những việc lặp lại, cho chúng ta nhiều thời gian hơn để sáng tạo. Nhưng công nghệ cũng sẽ lấy mất công việc của những người trung bình, bắt buộc mỗi chúng ta phải đào tạo lại để thích ứng.

Về vấn đề bản quyền, theo Bộ trưởng, một bài báo là một tác phẩm do lao động của nhà báo, của cơ quan báo chí tạo ra, tốn nhiều chi phí. Bất kỳ ai dùng cũng phải trả bản quyền. Nếu không làm tốt việc này, báo chí sẽ không sống được, sẽ không có các bài báo hay. Tình hình hiện nay là nhiều tin của báo chí được đưa lên mạng xã hội mà không trả bản quyền, nhưng lại thu đến 40% tổng thị trường quảng cáo. EU đã bắt đầu ra các quy định để các mạng xã hội lớn phải có cơ chế trả bản quyền nếu dùng tin của báo chí. Bộ Thông tin và Truyền thông, cụ thể là Cục Báo chí phải điều chỉnh các quy định hiện hành về bản quyền báo chí.

Kết thúc bài phát biểu, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đưa ra thông điệp: “Báo chí đang đứng trước các thách thức lớn chưa từng có, nhưng thách thức nào cũng chính là cơ hội, cơ hội để đổi mới chính mình, cơ hội để tái sinh báo chí. Sự tái sinh ấy bắt đầu từ chính chúng ta” .