Những "chiến binh" thầm lặng của rừng quốc gia Pù Mát

Vượt thác trong chuyến tuần tra

Trung bình 1 năm gần 100 cá thể động vật bị chết do bẫy của những kẻ săn bắt trộm tại rừng nguyên sinh quốc gia Pù Mát. Chúng bị tàn sát một cách vô tội vạ. Khi những động vật hoang dã tiếp tục bị sát hại, các loại động vật quý hiếm có nguy cơ bị tuyệt chủng, hệ sinh thái mất cân bằng và môi trường sống bị đe dọa. Điều này đã kéo theo sự biến đổi của khí hậu và chính con người phải gánh chịu.

Mọi nỗ lực tuyên truyền về công tác bảo vệ rừng, bảo vệ động vật hoang dã của con người đưa ra vẫn còn hạn chế; công tác chăm sóc, cứu hộ động vật hoang dã vẫn chưa thể dừng lại. Vì vậy, vấn đề đặt ra rất cấp bách là Pù Mát phải thiết lập các khu bảo vệ đặc biệt nhằm mục tiêu khôi phục lại các quần thể động vật hoang dã.

Rừng nguyên sinh quốc gia Pù Mát có diện tích khoảng 94.000 ha, trải dài ở các huyện Anh Sơn, Con Cuông và Tương Dương. Đây là khu rừng nguyên sinh không chỉ được biết đến là khu vực ưu tiên về bảo tồn đa dạng sinh học mà còn là điểm du lịch sinh thái hấp dẫn, có hệ thực vật và động vật phong phú của thế giới, được tổ chức UNESSCO công nhận là khu dự trữ sinh quyển miền Tây Nghệ An. Đặc biệt, các loại động vật ưu tiên quý hiếm được bảo vệ cấp quốc tế và cấp quốc gia tại Pù Mát như: sao la, voi, gấu, các loài linh trưởng và tê tê… bởi chúng đang bị đe dọa trước nguy cơ tuyệt chủng.

Tháng 6/2018, tổ chức Save Viet Nam’s Wildlife thành lập Đội Anti-poaching Team (Đội Chống săn trộm), với mong muốn được mang tiếng nói của Việt Nam đóng góp vào hoạt động bảo tồn động vật rừng trên thế giới. Ban đầu thành lập, Đội chỉ có 7 thành viên, nay đã lên tới 16 thành viên tham gia.

Đội chống săn trộm của SVW là mô hình đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam thuộc Dự án phi lợi nhuận được nhận nguồn viện trợ kinh phí hoạt động từ các tổ chức bảo vệ động vật hoang dã quốc tế, hỗ trợ Việt Nam trong vấn đề bảo vệ các loài động vật hoang dã nguy cấp, quý hiếm sắp tuyệt chủng.

Xử lý người vi phạm

Đội Chống săn trộm phối hợp với lực lượng kiểm lâm VQG Pù mát trở thành 1 đội "đặc nhiệm" lớn, hoạt động theo 1 cơ chế tuần tra chung, gồm 96 thành viên, có nhiệm vụ triển khai các tuyến tuần tra bảo vệ rừng, truy quét, ngăn chặn cũng như gỡ bỏ các loại bẫy, lán trại, tịch thu súng săn, đẩy đuổi con người ra khỏi khu vực cấm khai thác động thực vật tại Vườn quốc gia Pù Mát. Mỗi tháng tuần tra 2 đợt, mỗi đợt kéo dài 7 - 10 ngày.

Ông Trần Xuân Cường, Giám đốc Vườn quốc gia Pù Mát cho biết: Với tình hình biên chế của lực lượng kiểm lâm không đủ thực hiện nhiệm vụ bảo vệ rừng ở diện tích rừng rộng lớn nên chúng tôi đưa ra giải pháp cần có một nhóm chuyên trách hỗ trợ lực lượng kiểm lâm trong hoạt động tuần tra bảo vệ rừng, đặc biệt là tuần tra bảo vệ các loài động vật hoang dã.

"Sự kết hợp của hai đội làm một theo cơ chế hoạt động chung dưới sự điều phối của VQG Pù Mát là mô hình tuần tra bảo vệ rừng đầu tiên được thiết lập ở Việt Nam, được cho là đội đặc nhiệm được đào tạo bài bản, có tâm huyết trong bảo vệ rừng và động vật hoang dã. Tất cả mọi con suối, tất cả các khu vực của Vườn quốc gia Pù Mát đều được bảo vệ", ông Cường chia sẻ thêm.

Các thành viên của Đội còn rất trẻ, có sức khỏe tốt, có kỹ năng, kinh nghiệm sống sót khi gặp sự cố trong rừng, kỹ năng xử lý số liệu thông tin qua các thiết bị chuyên dụng như một đội "đặc nhiệm trong rừng". Bởi họ phải tồn tại trong điều kiện sống vô cùng gian khổ giữa rừng già. Đội chia thành 4 nhóm, lội khe, băng rừng, vượt ghềnh thác và trèo vách đá để vào nơi từng là "điểm nóng" về săn bắt trái phép động vật hoang dã.

Quãng đường tuần tra rất hiểm trở, thực sự nguy hiểm đến tính mạng; chỉ một chút sơ sểnh cũng có thể rơi xuống vách đá, nguy cơ thương tật rất cao, chưa kể đến sự chống trả của các đối tượng vi phạm ngay trong rừng. Vì vậy, mỗi thành viên phải có sự nỗ lực kiên trì, đam mê, yêu thiên nhiên, yêu rừng mới có thể làm được công việc này.

Anh Lê Thành, một trong những thành viên của đội cho biết: "Đội hoạt động với nguyên tắc 4 không: Không nhận tiền và vật chất khác từ đối tượng vi phạm; không tiếp tay cho các đối tượng vi phạm; không sử dụng và tiêu thụ các sản phẩm bắt được và không đánh bắt động vật hoang dã. Để đảm bảo cho việc đi rừng, Đội phải chuẩn bị đầy đủ dụng cụ, thực phẩm đi vào rừng sâu ở vùng lõi rừng nguyên sinh Pù Mát.

Anh Nguyễn Hữu Trung, thành viên khác trong đội cũng chia sẻ thêm: Hầu hết các thành viên tuổi đời còn rất trẻ nhưng đã phải xa vợ con nên cũng chịu rất nhiều thiệt thòi. Tuy nhiên, vì nhiệm vụ chung nên gia đình phải thông cảm hy sinh. Vất vả nhất là những ngày trời mưa rét mướt, giữa rừng củi ướt nên không thể nấu cơm, thường xuyên phải ăn mỳ tôm sống và lương khô. Có những ngày tuần tra trên đồi hết nước, cả đội đành phải tìm vùng nước bẩn lóng qua áo để uống.

Tuy nhiên, mọi thành viên vẫn yêu đời đến lạ, dường như mọi người đã coi không gian bình yên trong rừng là điều quen thuộc, như là một phần cuộc sống của họ. Mọi khó khăn trong rừng đều bị coi nhẹ và cảm giác vui nhất của các thành viên đó là được thả các động vật quay về với ngôi nhà thiên nhiên của chúng.

Sau gần 2 năm hoạt động, Đội đã có 96 thành viên tham gia thực hiện 270 cuộc tuần tra, với 12.577km tuần tra đi bộ và 2,169 km tuần tra bằng xe máy, tương đương khoảng 1.571 ngày đêm. Nhiệm vụ đặt ra cho mỗi nhóm phải thực hiện đó là thông tin số lượng khi phát hiện và xử lý bẫy, lán trại, súng, đối tượng vi phạm, số lượng động vật chết từ săn bắt, giết thịt và lập bản đồ vị trí mỗi trường hợp, số lượng kích cá ở các khe suối.

Bên cạnh đó, thông tin về khai thác gỗ và lập vị trí bản đồ về khai thác gỗ, phát hiện các dấu vết tác động của con người. Ngoài ra, thông tin về vấn đề theo dõi, quan sát trực tiếp các động vật hoang dã và thông qua dấu vết, lập danh sách cung cấp về Vườn quốc gia Pù Mát, lập vị trí trên bản đồ để nắm rõ, danh sách nguyên nhân động vật rừng bị chết.

Trong hành trình tuần tra, Đội đã gỡ bỏ, tịch thu 8.554 chiếc bẫy, phá hủy 645 lán trại, tịch thu 63 khẩu súng săn và lập biên bản xử lý 244 đối tượng săn bắt động vật hoang dã trái phép (số liệu từ tháng 6/2018 đến tháng 4/2020).

Những vụ việc nổi cộm khiến cộng đồng bức xúc, đó là vào tháng 6/2019, Đội phát hiện 5 lán trại dựng trái phép trong khu rừng từ Khe Kèm đi Khe Choăng, bắt giữ 1 đối tượng trú tại bản Trung Chính, xã Yên Khê, huyện Con Cuông, thu giữ 1 khẩu súng thể thao, 11 viên đạn và nhiều viên đạn tự chế cùng một nồi thịt động vật rừng đã bị chế biến. Cùng thời điểm trên, Tòa án nhân dân huyện Con Cuông đưa ra xét xử 5 đối tượng đã giết hại 2 con voọc xám thuộc động vật nguy cấp quý hiếm nhóm IB, với tổng mức án cho các đối tượng là 13 năm 6 tháng tù giam.

Qua gần 2 năm thực hiện, các con số đã cho thấy quyết tâm và nỗ lực không ngơi nghỉ của lực lượng bảo vệ rừng của VQG Pù Mát trong việc thực thi pháp luật bảo vệ rừng tại VQG Pù Mát, góp phần mang lại sự bình yên cho đại ngàn xanh Pù Mát, góp phần tái sinh lại 2 khu bảo vệ đặc biệt ở Pù Mát. Từ đó, các Trung tâm cứu hộ động vật hoang dã trong nước đã chọn rừng quốc gia Pù Mát làm ngôi nhà an toàn cho động vật hoang dã.

Với tình yêu thiên nhiên, Đội bảo vệ rừng Pù Mát đã lặng lẽ âm thầm thực hiện nhiệm vụ gian nan nhưng vô cùng vinh quan. Những bước chân của các anh đi qua mỗi khu rừng là nơi đó trở nên xanh thắm hơn. Sự dũng cảm và tâm huyết của mỗi thành viên đã mang lại bình yên cho muôn loài động vật trong rừng. Chính việc làm của họ khiến mỗi chúng ta cũng phải suy ngẫm.

Tương lai thiên nhiên và rừng việt nam có còn đa dạng sinh học hay không phụ thuộc vào sự lựa chọn của chính chúng ta, chia sẻ thông điệp, kêu gọi bảo vệ rừng, nói không với sử dụng, tiêu thụ động vật hoang dã, vì không còn ăn và tiêu thụ thì không còn săn bắt và mua bán giúp cho công việc của những người lính giữ rừng đỡ gian nan hơn.