Giá dưa lao dốc, nông dân khóc ròng, thương lái lao đao

(TN&MT) - Nhiều ngày qua, người trồng dưa hấu ở các tỉnh miền Trung cũng như thương lái đứng ngồi không yên trước cảnh hàng nghìn xe dưa hấu ùn tắc ở cửa khẩu Tân Thanh. Tại tỉnh Phú Yên, giá dưa liên tục lao dốc, nông dân và thương lái phải đóng nhiều khoản phí do địa phương quy định, khiến họ lâm vào cảnh lao đao.

Khắp nơi trong tỉnh Phú Yên, dưa hấu chất đống, chờ thương lái

Giá dưa rớt thê thảm

Khoảng 5 năm trở lại đây, nhiều nông dân ở tỉnh Bình Định lên các huyện miền núi Sông Hinh, Sơn Hòa, Đồng Xuân (Phú Yên) thuê đất trồng dưa hấu xuất khẩu. Đến nay, Phú Yên có hơn 700ha dưa hấu, năng suất bình quân 40 tấn/ha. Mấy ngày qua, giá dưa liên tục lao dốc từ 6.000 đồng xuống 4.000 đồng/kg và hiện chỉ còn 3.200 đồng/kg, mỗi hecta dưa hấu nông dân thua lỗ ít nhất từ 30 đến 40 triệu đồng.

Cũng như nhiều người dân khác ở tỉnh Bình Định, ông Bùi Văn Nổ lên huyện miền núi Đồng Xuân trồng dưa hấu đã hơn 5 năm, năm nay là năm thiệt hại nặng nề nhất. “Tôi trồng gần 1,5ha dưa ở xã Xuân Phước, năng suất hơn 70 tấn. Dưa đủ tiêu chuẩn xuất sang Trung Quốc hiện chỉ còn 3.200 đồng/tấn, còn dưa dạt (không đạt tiêu chuẩn), các thương lái trong tỉnh mua với giá 500 đồng/kg, lỗ gần 40 triệu đồng”. Tại khu Miễu Chính, Gò Đồi thuộc thôn Triêm Đức, xã Xuân Quang 2, huyện Đồng Xuân có 16 trại dưa, diện tích hơn 40ha, trung bình mỗi hecta đầu tư hết 150 triệu đồng. Theo người dân, cơn lũ lịch sử năm 2009 đã bồi lấp hơn 1m cát ở khu vực này nên không thể trồng sắn. Từ cuối năm 2014, người dân cải tạo đất chuyển sang trồng dưa hấu, nhưng năng suất cũng chỉ đạt hơn 20 tấn/ha, thấp hơn từ 10 đến 20 tấn/ha so với những nơi đất tốt. Ông Nguyễn Văn Hóa cũng ở tỉnh Bình Định trồng dưa tại khu vực trên chia sẻ: “Nghề trồng dưa hấu rất bấp bênh do giá cả không ổn định, thường xuyên bị ứ đọng hàng. Mặc dù vậy, khi dưa chín phải bán ngay nếu không sẽ bị nứt, thối rữa do nắng nóng. Sau vụ dưa này, chúng tôi phải ngược lên các tỉnh Tây Nguyên tiếp tục trồng dưa, hy vọng gỡ lại được vốn thua lỗ tại Phú Yên.

Tại 9 trại dưa hấu chuẩn bị thu hoạch có diện tích hơn 7ha ở buôn Thu, xã Ea Trol, huyện miền núi Sông Hinh, Phú Yên, người dân cũng đang hồi hộp, lo lắng do giá dưa hạ đột biến, ứ hàng tại cửa khẩu Tân Thanh. Mặc dù vậy, dù muốn hay không, khi dưa chín, họ cũng buộc phải bán cho thương lái, nếu không sẽ phải đổ đi. Cùng chung cảnh ngộ, các thương lái gom dưa ở các huyện miền núi Phú Yên xuất sang Trung Quốc cũng đang điêu đứng, dở khóc dở cười, có người lỗ bạc tỉ. “Đã 5 lần gom dưa với giá từ 3.200 đến 4.000 đồng/kg, xuất sang Trung Quốc với giá hơn 5.000 đồng/kg, lỗ hơn 500 triệu đồng”, bà Trần Thị Kim Phượng, ở xã Nhơn Tân, thị xã An Nhơn, Bình Định ngậm ngùi.

Phải đóng nhiều khoản phí     

Điều đáng nói là trong khi giá dưa rớt thảm hại, người trồng dưa lại phải đóng nhiều khoản phí cho địa phương, như tiền hỗ trợ nộp ngân sách, phí an ninh-quốc phòng và sửa chữa đường bê tông nông thôn. Các thương lãi cũng phải nộp thuế 0,5% tổng giá trị mua hàng và 1% thuế giá trị gia tăng. Tuy nhiên, mỗi nơi thu các khoản phí hoàn toàn khác nhau. Điển hình như mỗi trại dưa ở thôn Triêm Đức, xã Xuân Quang 2, huyện miền núi Đồng Xuân phải đóng 1,1 triệu đồng tiền “Tham gia hỗ trợ ngân sách xã và an ninh-quốc phòng”; 16 trại dưa ở khu vực này còn phải nộp 20 triệu đồng tiền sửa chữa đường bê tông do vận chuyển dưa bằng xe tải vượt quá tải trọng. Trong khi đó, mỗi trại dưa ở xã Ea Bia và Ea Trol, huyện Sông Hinh lại đóng từ 300.000 đến 500.000 đồng phí an ninh-quốc phòng. Ông Nay Y Sét, Chủ tịch UBND xã Ea Bia, huyện miền núi Sông Hinh cho biết, toàn xã có 25 hộ trồng dưa hấu. Thời điểm giá dưa ở mức 6.000 đồng/kg, địa phương này thu mỗi xe vận chuyển 1 triệu đồng. Khi dưa hạ xuống còn 4.000 đồng/kg, thu giảm mỗi xe 500.000 đồng theo sự chỉ đạo của UBND huyện.

Ông Nguyễn Văn Sỹ ở quận Bình Chánh, TP Hồ Chí Minh, thương lái chuyên thu gom dưa ở huyện Sông Hinh (Phú Yên) xuất đi Trung Quốc than phiền, từ đầu mùa đến nay, trung bình mỗi ngày xuất từ 50 đến 100 tấn dưa sang Trung Quốc với giá 7.000 đồng/kg, phải đóng các khoản phí cho địa phương gần 20 triệu đồng. Giá dưa thấp, vận chuyển chậm, gặp thời tiết nắng nóng, dưa hư hỏng nhiều, lỗ hơn 1 tỉ đồng. Có chuyến 20 tấn dưa chỉ còn lại hơn 3 tấn đạt tiêu chuẩn xuất khẩu, còn lại phải bán đổ bán tháo. Ông Sỹ cho hay, chưa thấy tỉnh nào thu các khoản phí buôn dưa như ở huyện Sông Hinh. Mặc dù vậy, tôi vẫn giữ giá mua dưa 4.000 đồng/kg theo thị trường hiện nay. Còn ông Lưu Văn Thuận, người trồng dưa ở buôn thu, xã Ea Trol, huyện Sông Hinh khẳng định, thực tế một số thương lái đã hạ giá dưa xuống ít nhất từ 200 đến 300 đồng/kg để bù lại các khoản phí họ phải nộp cho địa phương.

Ông Đinh Ngọc Dạn, Phó chủ tịch UBND huyện Sông Hinh (Phú Yên) cho biết, việc thu phí từ dưa hấu là để tăng thêm ngân sách cho các xã khó khăn. Nếu các thương lái hạ giá mua thấp hơn giá thị trường, UBND huyện sẽ xem xét lại để có hướng xử lý, không để người trồng dưa thiệt hại. Theo bà Ngô Thị Kim Vui, Phó cục trưởng Cục thuế Phú Yên, trước khi thu đã hướng dẫn người nộp thuế tự kê khai doanh thu và tính thuế, xuất biên lai thu đúng quy định, gồm thuế giá trị gia tăng và thu nhập cá nhân. Tuy nhiên, theo các thương lái, doanh thu từ dưa họ không thể xác định trước vì chưa bán (có chuyến lỗ, chuyến lãi) nên việc thu thuế như trên là chưa phù hợp.

Hiện nay, dưa hấu trồng tập trung chủ yếu ở các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên với tổng diện tích gần 4.000ha, sản lượng hơn 100.000 tấn. Để giúp nông dân giảm thiểu thiệt hại, mấy ngày qua, hệ thống siêu thị Co.opmart tại miền Trung đã mua 30 tấn dưa hấu ở tỉnh Phú Yên với giá từ 2.000 đến 2.500 đồng/kg, bán tại các Siêu thị Co.opmart Tuy Hòa (Phú Yên), Nha Trang, Cam Ranh (Khánh Hòa). Tỉnh đoàn Quảng Ngãi cũng đã thu mua hơn 10 tấn dưa các loại với giá 2000 đồng/kg để hỗ trợ người trồng dưa ở các xã Tịnh Hà, Tịnh Hiệp, huyện Sơn Tịnh. Số dưa trên được các đoàn viên Tỉnh đoàn Quảng Ngãi bán với giá 4.000 đồng/kg, tiền thu về được đưa lại cho người nông dân. Theo bà Nguyễn Thị Bích Ly, Giám đốc siêu thị Co.opmart Tuy Hòa, việc thu mua dưa của nông dân sẽ được siêu thị thực hiện đến cuối vụ, trung bình mỗi ngày từ 8 đến 10 tấn.

Bài & ảnh: Phương Nam