Gặp những người ăn ngủ với nước mắm online

Đó là khát vọng cháy bỏng của người phụ nữ làng nghề nước mắm Mỹ Quang (Tuy An, Phú Yên) – chị Nguyễn Thị Thúy Hằng (39 tuổi), hiện là Giám đốc Công ty TMDV Mỹ Quang (quận Bình Thạnh, TP.HCM), với 13 nhân viên, cộng tác viên bán hàng online, offline.

Em mặn mòi ai hay…

Ông Nguyễn Hồng Sơn (67 tuổi, cha ruột chị Hằng) cho hay, hàng trăm năm nay, làng biển Mỹ Quang đã được biết đến là nơi có những nhà thùng nước mắm gia truyền nức tiếng. Thế nhưng cũng như sản phẩm của những làng nghề nước mắm Nam Trung Bộ, việc sản xuất, buôn bán chỉ theo kiểu “hữu xạ nhiên hương”. “Ban đầu bán loanh quanh trong bà con chòm xóm, rồi đi bỏ mối cho đại lý quen. Chuyện đặt mua nhiều hay ít là do phía khách hàng; họ thấy ngon thì ăn tiếp, họ chê thì thôi… Nói chung, chỉ bán ở địa phương, lâu lâu mới có một vài đại lý đến lấy cỡ trăm lít…”- ông Sơn nói.

Nguyên liệu cá làm nước mắm về bến Mỹ Quang (Phú Yên)

Vì yêu nghề biển, cách đây hơn 20 năm, ông Sơn quyết định nghỉ công chức nhà nước để về nhà tham gia tổ hợp tác đánh bắt - chế biến hải sản, rồi ra lập Cơ sở nước mắm Mỹ Quang chuyên nghề nhà thùng muối mắm gia truyền. Vợ chồng ông rất chú trọng việc “vận động miệng” để mở rộng thị phần, “năn nỉ ỉ ôi” thuyết phục nhiều người mở đại lý phân phối. Ông bà Sơn còn “chỉ đạo” con cái vào cuộc, quanh năm dùng xe đạp chuyên chở nước mắm đi giao tận nhà khách hàng. Thu nhập gia đình từ đắp đổi qua ngày đến lo đủ cho các con ăn học.

Chị Hằng nhớ lại: “Hồi cỡ hơn 10 tuổi, chị em tôi đi học ở Tuy Hòa cách nhà mấy chục cây số. Vậy mà ngày nào cũng phải đạp xe chở hai bên hai giỏ nước mắm to đùng để giao cho khách hàng, đại lý. Đến nhà này đong ra vài lít, nơi kia sớt ra mấy chai. Không khéo là nước mắm dây lên áo quần. Lắm lúc lên lớp học mà không cách chi… tẩy rửa cho hết mùi nước mắm nên có lúc đã xấu hổ!”.

Cạnh tranh nghiệt ngã

Theo chị Hằng, cạnh tranh những năm gần đây là “tồn tại hay không tồn tại” của nước mắm truyền thống. Với việc xuất hiện nước chấm công nghiệp, nước mắm truyền thống bị thu hẹp thị phần. Với tiềm lực mạnh, các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm nước chấm công nghiệp có những chương trình lăng xê, quảng bá tốn kém - không giống như nước mắm truyền thống.

Thứ nữa, nước chấm công nghiệp có lợi thế là sử dụng chủ yếu là hương liệu nên giá cả rẻ hơn, có hương vị thơm ngon, ngọt, vừa miệng số đông khách hàng. “Đấy là chưa kể, mẫu mã, bao bì của họ bắt mắt hơn chúng tôi nhiều, được đầu tư thương hiệu tốt, quảng cáo ngập tràn nên được nhiều người biết tới hơn” - chị Hằng cho hay.

Theo ông Sơn, có giai đoạn, khách hàng ruột của Cơ sở nước mắm Mỹ Quang dần rơi rớt, sản lượng sụt giảm thấy rõ. “Nhiều lúc nản quá, tôi bàn với vợ thôi nghỉ hẳn nghề mắm. Nghĩ mà ức, nước mắm mình chân chỉ làm ra từ cốt cá cơm và muối biển; thời gian ủ chượp phải 10 - 12 tháng mới có thành phẩm. Làm sao có thể chỉ ngồi một chỗ “pha pha, chế chế” là có ngay thành phẩm hảo hạng”-ông Sơn giãi bày.

Chị Hằng chỉ ra thêm những “thất thế” của nước mắm truyền thống trong cuộc chiến này. Thứ nhất, nước mắm truyền thống nguyên chất có vị mặn, chát ngay đầu lưỡi nhưng có vị ngọt hậu cuối họng, ăn quen mới thấy thích thú. Trong khi nước chấm có vị ngọt ngót, tạo cảm giác ngon đối với khẩu vị số đông và không mất nhiều công pha chế. Thứ hai, giá thành đầu ra của nước mắm truyền thống luôn lớn hơn nhiều so với các dạng nước chấm.

Sản xuất nước mắm tại một nhà thùng ở Phú Yên

Ngoài ra, năng lực của các nhà thùng nước mắm truyền thống còn yếu nên đầu tư không nhất quán, khó tạo dây chuyền để nâng cao năng lực sản xuất, tạo dựng hình ảnh và đóng gói bao bì sản phẩm. Thứ nữa là nguồn nguyên liệu cá đang ngày càng cạn kiệt, giá đầu vào tăng nên không thể giảm giá thành sản phẩm. Và cuối cùng, những cơ sở, doanh nghiệp sản xuất nước mắm truyền thống chưa đẩy mạnh truyền thông qua báo chí và quảng bá, chỉ quen với lối kinh doanh cũ, tư duy chưa thật sự mở để đón làn sóng internet, mạng xã hội cũng như bán hàng online.

Nghĩ là làm

Năm 2006, Hằng quyết định đem nước mắm cá cơm truyền thống Mỹ Quang vào thị trường TP.HCM. Chị dành thời gian cập nhật kiến thức marketing online, rồi giới thiệu trên các trang mạng xã hội. Những ngày đầu, nhiều đơn đặt hàng chỉ với 1 - 2 chai nước mắm, giao tận nơi cách vài chục cây số, chị cũng không quản ngại.

Hằng chia sẻ: Quá nhiều năm nước mắm truyền thống bị “đè bẹp” nên để người tiêu dùng quay lại và nhận biết hơn về nước mắm truyền thống là rất khó. Bởi bản thân người làm nước mắm truyền thống không biết cách tiếp cận người tiêu dùng, tạo ra giá trị gì để cho người tiêu dùng hiểu rõ. Những năm gần đây, mạng xã hội đã làm mưa làm gió với hàng tỷ người sử dụng. Đây chính là một kênh tiếp thị rất hiệu quả. Thế nhưng khi khởi nghiệp, hầu hết các doanh nghiệp thường tập trung vào việc huy động vốn để phát triển sản phẩm, ít đầu tư vào xây dựng thương hiệu, bởi thấy phức tạp và tốn kém nên ngại.

“Qua tiếp cận thị trường, tôi xác định xây dựng thương hiệu là một trong những nhiệm vụ trọng tâm. Và mạng xã hội là kênh kinh doanh online có lợi thế, nhanh chóng và tốn ít chi phí nhất. Tôi đã tận dụng những công cụ trực tuyến để tìm lối quảng bá riêng cho thương hiệu và sản phẩm Nước mắm Mỹ Quang. Kinh doanh online có lợi thế tiếp cận nhanh nhưng ngược lại là con dao hai lưỡi, đa số khách hàng chưa thật sự tin vào người bán có tâm và chất lượng sản phẩm. Họ sợ lừa gạt nên rất khó khăn cho cách tiếp cận đưa sản phẩm đến tay người dùng. Đây là những thử thách mà người kinh doanh thực phẩm sạch phải kiên trì vượt qua” - chị Hằng nói.

Theo Hằng, cũng may là thương hiệu nước mắm Mỹ Quang đã được hình thành nhiều năm tại Phú Yên, nên không mất nhiều chi phí vào việc quảng cáo doanh nghiệp. Đến nay, sản lượng tiêu thụ tại thị trường TP.HCM đã đạt 1.000 - 1.200 lít/tháng.

Theo Dân Việt