Đìu hiu Cửa khẩu quốc tế Mộc Bài

(TN&MT) - Đến trung tuần tháng 5, sau gần 10 năm đi vào hoạt động, Khu kinh tế cửa khẩu (KKTCK) Mộc Bài đã gần như “khai tử” hoàn toàn các siêu thị, cửa hàng miễn thuế, một thời là niềm vui mơ ước của các địa phương trong nước.

Thành phố trong mơ

Mộc Bài là cửa khẩu quốc tế đường bộ lớn nhất phía Nam trên tuyến biên giới đất liền Việt Nam - Campuchia. Cửa khẩu quốc tế Mộc Bài không chỉ là cửa ngõ của tỉnh Tây Ninh trên đường giao lưu thương mại với Campuchia mà còn là một vị trí có vai trò quan trọng trong xây dựng, phát triển kinh tế hướng ngoại để trở thành một trung tâm giao dịch thương mại quốc tế, thực hiện chương trình hợp tác tiểu vùng trong chiến lược phát triển kinh tế ở Việt Nam. 

So với các cửa khẩu khác trên tuyến biên giới Việt Nam - Campuchia, Cửa khẩu quốc tế Mộc Bài có lợi thế đặc biệt vì nằm trên đường xuyên Á (con đường bắt đầu từ Myanmar, qua Thái Lan, Lào, Việt Nam, Campuchia và kết thúc ở Quảng Tây của Trung Quốc). Mộc Bài chỉ cách thủ đô Phnom Penh của Campuchia 170km. Hiện nay, công trình đường giao thông Xuyên Á đã được xây dựng hoàn chỉnh giai đoạn 1, đạt tiêu chuẩn quốc tế. Khi toàn tuyến đường Xuyên Á hoàn thành, Cửa khẩu quốc tế Mộc Bài nói riêng, tỉnh Tây Ninh nói chung sẽ trở thành giao điểm quan trọng của hệ thống trục giao thông quốc tế và quốc gia ở phía Nam Việt Nam.

Xuất phát từ những lợi thế của cửa khẩu, đồng thời để chuẩn bị tốt cho quá trình hội nhập kinh tế khu vực và thế giới, trên cơ sở tạo ra các điều kiện thuận lợi phù hợp với yêu cầu thu hút đầu tư, phát triển kinh tế xã hội tỉnh Tây Ninh, ngày 27-10-1998, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quyết định số 210/QĐ-TTg thành lập KKTCK Mộc Bài. Theo quy hoạch chung được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1849/QĐ-TTg ngày ban hành ngày 10-11-2009 thì KKTCK Mộc Bài bao gồm toàn bộ địa giới hành chính các xã Long Thuận, Tiên Thuận, Lợi Thuận, An Thạnh, thị trấn Bến Cầu (thuộc huyện Bến Cầu) và các xã Phước Lưu, Bình Thạnh, Phước Chỉ thuộc huyện Trảng Bàng, với tổng diện tích đất tự nhiên 21.284ha. Trong đó, quy hoạch đô thị cửa khẩu Mộc Bài theo phê duyệt trước đây có diện tích khoảng 600ha, bao gồm thị trấn Bến Cầu và khu dịch vụ thương mại. Theo quy hoạch điều chỉnh gần nhất (đến năm 2020), đô thị Mộc Bài và khu dịch vụ thương mại được mở rộng đến 3.000ha. Khu nội thị trước đây dự kiến bố trí 30.000 người được nâng lên thành 60.000 người. Khu công nghiệp cũng được mở rộng diện tích từ 55ha lên 963ha, trong đó khu công nghiệp tập trung là 933ha.

Dư luận trong nước đánh giá đây là một thành tựu sáng chói của những chủ trương, chính sách đầu tư đúng đắn, biến một vùng đất trũng thấp hoang vu thành một điểm đến hấp dẫn của du khách trong và ngoài tỉnh, kể cả du khách nước ngoài. Ngày ấy, Cửa khẩu quốc tế Mộc Bài sầm uất lắm. Những ngày lễ, ngày nghỉ cuối tuần, hàng đoàn ô tô, xe buýt chở khách tham quan, mua sắm nối đuôi nhau tấp nập đến Mộc Bài. Nhiều chung cư, trụ sở văn phòng cao tầng thi nhau mọc lên; siêu thị miễn thuế được mùa, hàng trăm gian hàng kinh doanh mở ra, các dự án nhà ở đô thị bùng nổ.

Vắng bóng khách hàng

KKTCK Mộc Bài giáp ranh giữa tỉnh Tây Ninh và biên giới Campuchia, cách TPHCM khoảng 70km. Chuỗi siêu thị phi thuế quan nơi đây hoạt động từ tháng 1-2006, cho phép khách nội địa tham quan, du lịch có mang theo chứng minh nhân dân được mua hàng miễn thuế, với tổng giá trị 500.000 đồng mỗi ngày. Điểm hấp dẫn là hàng hóa có giá thấp hơn 10 - 15% so với bên ngoài, khiến nơi đây từng là điểm mua sắm sôi động. Ban quản lý Khu kinh tế tỉnh Tây Ninh cho biết, 32 đơn vị kinh doanh cửa hàng, siêu thị miễn thuế ở Cửa khẩu quốc tế Mộc Bài đã có đơn xin đóng cửa. 

Được biết, các siêu thị, cửa hàng miễn thuế ở Mộc Bài hoạt động trong thời gian qua đã tạo việc làm cho khoảng 3.000 người, chủ yếu là dân địa phương. KKTCK Mộc Bài hoạt động cũng đã đóng góp đáng kể vào kết quả xoá đói giảm nghèo ở huyện Bến Cầu, địa phương vùng biên giới của tỉnh Tây Ninh. Năm 2005, Bến Cầu có 17,19% hộ nghèo, đến năm 2010, số hộ nghèo chỉ còn 6,42%. Trong quá trình đầu tư, hoạt động ở Mộc Bài, nhiều doanh nghiệp (DN) đã hỗ trợ, đóng góp xây dựng khoảng gần 100 căn nhà tình nghĩa và gần 1.000 căn nhà đại đoàn kết…

Một số DN kinh doanh tại Cửa khẩu quốc tế Mộc Bài cho biết, họ phải đóng cửa do thay đổi về chính sách thuế. Từ ngày 15-8-2014, Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 109 buộc hàng hóa chịu thuế ngay (thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế giá trị gia tăng) khi nhập khẩu từ nước ngoài vào khu phi thuế quan, thay vì trả sau như trước đây. Trước đó, ngày 26-11-2013, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 72 áp dụng kể từ 15-1-2014 quy định không bán miễn thuế rượu, bia... cho khách tham quan du lịch, kể cả khách mua hàng từ phía Campuchia.

Những ngày này, khung cảnh tại Cửa khẩu quốc tế Mộc Bài thật sự vắng lặng, có chăng chỉ lác đác vài người sang Campuchia thử vận đỏ đen. Tại các siêu thị, cửa hàng miễn thuế, hình ảnh “cửa đóng, then cài” dễ dàng đập vào mắt du khách. Tại một siêu thị duy nhất còn mở cửa tại vùng biên này, mới 16 giờ chiều mà nhân viên bán hàng đã tắt điện, hàng hóa thì lèo tèo vài món, không thấy bóng dáng khách hàng nào cả. Nhiều mặt hàng có bảng giá giảm tới 70%. Gia đình bà Dương Thị Thủy có quầy tạp hóa lớn ở quận 12 (TPHCM) cho hay, biết được thông tin các siêu thị miễn thuế ở Mộc Bài chuẩn bị ngừng hoạt động nên đánh xe lên cửa khẩu mua hàng giá rẻ để về bán. Mất cả buổi tìm hàng, rồi vợ chồng bà cũng đành về tay không vì không tìm được các mặt hàng, thêm nữa hầu hết các sản phẩm hàng hóa đều trong tình trạng… sắp hết hạn sử dụng.

Theo tìm hiểu của phóng viên, một trong những nguyên nhân dẫn đến quyết định siết chặt ưu đãi dành cho siêu thị miễn thuế tại Cửa khẩu quốc tế Mộc Bài là trong thời gian qua, nhiều DN đã bắt tay với một số người tổ chức thu gom hàng hóa tại các siêu thị, cửa hàng miễn thuế, chủ yếu là rượu, bia, thực phẩm, quần áo, hóa mỹ phẩm…Điều này vô tình đưa Cửa khẩu quốc tế Mộc Bài thành khu trung chuyển hàng lậu.

                                                                             Bài và ảnh: Thục Vy