Niềm vui có nước sạch chóng tàn
Cũng như nhiều bon làng khác trên địa bàn các tỉnh Tây nguyên nói chung và Đắk Nông nói riêng, vào năm 2005, bon N’Jiêng, xã Đắk Nia, thị xã Gia Nghĩa được hỗ trợ 700 triệu đồng từ Chương trình mục tiêu quốc gia để xây dựng một công trình cấp nước sinh hoạt tập trung phục vụ nước sạch cho 98 hộ.
Ông K’Khiêm (trú bon N’Jiêng, xã Đắk Nia) cho biết: “Từ khi mới nghe thông tin cho đến lúc tận mắt nhìn thấy hệ thống nước sạch dẫn đến từng nhà, bản thân tôi và hàng trăm người dân trong bon ai nấy đếu rất phấn khởi, vui mừng vì từ nay không phải lo về việc hằng ngày phải sử dụng nguồn nước ô nhiễm nữa. Tuy nhiên, niềm vui đó của người dân chúng tôi cũng chỉ kéo dài hơn một năm vì tính từ đầu năm 2007 đến thời điểm này, công trình này liên tiếp bị hư hỏng và không thể sử dụng”.
Tương tự, năm 2006 bon Bu Prâng, xã Đắk N’Đrung, huyện Đắk Song được Nhà nước đầu tư 500 triệu đồng cũng từ nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia để xây dựng một công trình cấp nước sinh hoạt tập trung nhằm giúp cho 50 hộ dân trong bon tiếp cận được nguồn nước sach, đảm bảo vệ sinh. Thế nhưng, công trình trên cũng chỉ hoạt động được khoảng một năm đầu, sau đó bị hư hỏng thường xuyên, các hộ dân phải tự góp tiền để sửa chữa nhưng do mức độ hư hại ngày càng lớn nên đến thời điểm hiện tại công trình này đang bị bỏ hoang, các hệ thống thiết bị đã hoen rỉ, mục nát gần hết.
Trao đổi với Phóng viên, ông Y G’rưng, bon Bu Prâng, xã Đác N’Đrung, huyện Đác Song bức xúc nói: “Công trình nước hư hỏng nhiều năm nay không được sửa chữa, người dân phải quay lại sử dụng nước ở khe suối như trước. Chúng tôi biết nước suối không hợp vệ sinh, nhiễm phèn, có thể bị ô nhiễm thuốc bảo vệ thực vật do bà con chăm sóc cây trồng làm tràn xuống suối. Tuy nhiên, do không còn cách khắc phục nên đa số người dân vẫn phải sử dụng nguồn nước ô nhiễm”.
Đầu tư tiền tỷ hiệu quả lại kém
Theo số liệu thống kê của tỉnh Đắk Nông, hiện toàn tỉnh có 242 công trình cấp nước sinh hoạt tập trung được xây dựng với số tiền ước tính lên hàng trăm tỷ đồng để cung cấp nước sạch cho trên 25.350 hộ. Tuy nhiên, trong số này chỉ còn 56 công trình đang hoạt động hiệu quả, chiếm 23%; còn lại 186 công trình đã ngưng hoạt động hoặc hoạt động kém hiệu quả, chiếm 77%.
Trong đó, thị xã Gia Nghĩa có 19 công trình cấp nước sạch cho hơn 2.000 hộ dân nhưng chỉ còn một công trình đang hoạt động. Còn tại huyện Đắk Song, tính từ năm 2005 đến năm 2015, toàn huyện được đầu tư 34 công trình cấp nước tập trung cho gần 2.200 hộ dân tại các bon, buôn, trung tâm xã và thị trấn, với kinh phí đầu tư hơn 60 tỷ đồng. Thế nhưng, đến nay có trên 22 công trình bị hư hỏng và một số phải ngừng hoạt động hoàn toàn. Đối với các địa phương còn lại của tỉnh, số lượng công trình cấp nước sinh hoạt tập trung còn hoạt động chiếm tỷ lệ khá khiêm tốn so với số lượng bị hư hỏng và bỏ hoang. Cụ thể, tại huyện Krông Nô 4/45, huyện Tuy Đức 5/28, huyện Cư Giút 24/57, huyện Đắk Glong 4/38…
Theo ông Lê Hoàng Vinh - Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) huyện Đắk Song, thời gian qua, địa phương có nắm được tình trạng các công trình cấp nước sinh hoạt bị xuống cấp, hư hỏng, một số đã ngừng hoạt động hoàn toàn. Tuy nhiên, do kinh phí khắc phục, sửa chữa quá lớn, vượt ngoài khả năng của địa phương nên chưa có biện pháp cụ thể. “Hiện huyện đang rà soát tổng thể để phân loại, đối với công trình có khả năng khắc phục sẽ tiếp tục kiến nghị tỉnh Đắk Nông cấp kinh phí sửa chữa, còn các công trình hư hỏng không thể khắc phục đề nghị tỉnh cho thanh lý sớm tránh lãng phí nguồn vốn đầu tư” - ông Vinh chia sẻ thêm.
Chưa có phương án xử lý dứt điểm
Qua một số kết quả kiểm tra từ các ngành chức năng tỉnh Đắk Nông, nguyên nhân cơ bản dẫn đến tình trạng các công trình nước sinh hoạt tập trung sớm bị hư hỏng là do lỗ hỏng ngay từ khi tiến hành đầu tư ban đầu cho đến việc thiếu kinh phí duy tu, bảo dưỡng trong thời gian vận hành cho đến công tác tổ chức quản lý còn nhiều bất cập, hạn chế.
Ông Lê Viết Thuận - Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi và Phòng chống lụt bão (Sở NN&PTNT tỉnh Đắk Nông) cho biết: “Các công trình cấp nước được đầu tư từ nhiều nguồn của dự án do nhiều đơn vị làm chủ đầu tư. Trong đó, có nhiều đơn vị không hề có chuyên môn, đầu tư không bảo đảm quy trình, đây là nguyên nhân đầu tiên dẫn đến nhiều công trình nhanh chóng bỏ hoang sau một thời gian ngắn đưa vào sử dụng. Tỉnh Đắk Nông đã nhiều lần họp đánh giá tổng thể, bàn giải pháp khắc phục, tuy nhiên đến nay vẫn chưa có phương án xử lý dứt điểm thực trạng này”.
