Chuyện buồn ở những ngôi "làng tự tử"

(TN&MT) – Chỉ vì những nguyên nhân vụn vặt như vợ chồng to tiếng, bị người lớn la mắng hay kém cạnh bạn bè…, hàng trăm đồng bào dân tộc Bahnar ở huyện Kông Chro (tỉnh Gia Lai) đã tìm đến cái chết bằng cách tự tử. Để lại sau đó là cha mẹ già, là bầy con thơ không nơi nương tựa trở thành gánh nặng và nỗi đau, nỗi ám ảnh cho những người còn ở lại.

Ông Đinh Binh bên đứa cháu gái út đã mồ côi cả cha lẫn mẹ vì tự tử.

Cứ buồn buồn là tự tử

Huyện Kông Chro nằm ở phía Đông của tỉnh Gia Lai, cả huyện có trên 45 ngàn dân, trong đó có 85% là người đồng bào dân tộc thiểu số mà chủ yếu là người Bahnar. Đến Kông Chro, điều dễ dàng có thể nhìn thấy là những nếp nhà sàn nhỏ, xây dựng đơn giản. Nhưng cứ cách vài nhà lại có một ngôi bị bỏ hoang, không ai sinh sống. Hỏi ra mới biết, những ngôi nhà đó chủ nhà đều đã tự tử chết cách đây vài năm. Dưới cái nắng đổ lửa của tháng 4 Tây Nguyên những ngôi làng nghèo nàn trên vùng đất khô khan ấy càng trở nên đìu hiu, buồn bã.

Tìm đến nhà ông Đinh Binh, 60 tuổi, ở làng Dâng, thị trấn Kông Chro, ngôi nhà sàn lợp mái tôn chỉ nhỏ chừng 20 m2 nhưng là nơi sinh sống của mười mấy con người, trong đó có 9 người nhà ông, một mẹ già và 6 đứa cháu nhỏ là con của gia đình cô em gái. Ông Binh kể rằng, đầu năm 2013, do nghi ngờ chồng không chung thủy, em gái ông là chị Đinh Thị Blết đã lên rẫy một mình, rồi uống thuốc trừ sâu tự tử. 6 tháng sau, khi dân làng ai ai cũng nghĩ nỗi đau mất vợ đã phần nào nguôi ngoai để anh Đinh Liôch (chồng chị Blết) chí thú làm ăn nuôi con thì anh lại treo cổ tự tử, bỏ lại mẹ già và 6 đứa con thơ. Gia đình ông Binh vốn đã nghèo, lại càng chật vật hơn nữa khi nuôi thêm 6 đứa trẻ. Nhưng dù nghèo khổ, ông vẫn cố gắng đưa các cháu về nhà nuôi.

Ông Đinh Binh chia sẻ: “Tôi có 7 đứa con nuôi đã không nổi, bây giờ thêm 6 đứa cháu  nhỏ nữa là mười mấy người. Lúc trước nghèo nhưng còn đủ ăn, một bao gạo ăn được trong hai tháng, bây giờ thì không đủ ăn trong một tháng. Khi nào thiếu quá lại phải đi vay mượn người làng, đến vụ trả lại cho họ. Chỉ thương các cháu, mới nhỏ đã chịu cảnh mồ côi cha mẹ. Con cháu út lúc đầu cứ khóc mãi, cứ run thôi, có khi còn xỉu nữa, giờ ít nói hẳn. Mình cũng già rồi, 60 tuổi rồi, cũng cố gắng nuôi các cháu trưởng thành, chỉ mong chúng khỏe mạnh, lo nhất khi đau ốm, không có tiền mà khám chữa. Nếu nó không đau ốm gì thì tôi cũng mừng lắm!”.

Còn đối với chị Anheng (37 tuổi) ở làng Pyang, thị trấn Kông Chro, hai năm qua từ ngày chồng tự tử, chị không có người đỡ đần, kinh tế gia đình đi xuống, hai con của Anheng phải nghỉ học. Ruộng rẫy ít, mọi chi tiêu trong gia đình chủ yếu nhờ vào những đồng tiền làm thuê ít ỏi. Hỏi về nguyên nhân chồng tự tử, Anheng cho biết: “Vợ chồng sống với nhau nhiều lúc bàn bạc làm ăn cũng có sự bất đồng, lời qua tiếng lại. Chồng tôi mỗi lần như thế lại uống rượu rồi to tiếng với vợ con, lúc cãi nhau với vợ cùng thường nhắc tới chuyện tự tử. Nghĩ chỉ là lời nói lúc say, nhưng sau đó chồng đã tự tử thật. Bản thân tôi cũng không hiểu vì sao chồng tôi lại tự tử. Lúc còn chồng ở bên cạnh, anh là lao động chính lo cho gia đình. Bây giờ một mình tôi nuôi hai đứa con thì vất vả lắm, cơm bữa no bữa đói, quần áo giày dép cho con cũng không đủ”.

Ngôi nhà sàn nhỏ là nơi sinh sống của cả 15 con người

Vấn nạn cần được ngăn chặn

Theo báo cáo của Ban Tuyên giáo Huyện ủy Kông Chro, tình trạng tự tử trên địa bàn huyện là rất đáng lo ngại, nó đã trở thành vấn nạn không thể lý giải nổi. Chỉ từ năm 2010 đến hết quý I năm 2013, đã có tới 306 vụ. Nguyên nhân các vụ tự tử thường không rõ ràng, hoặc nếu có thì xuất phát từ những chuyện rất vụn vặt trong cuộc sống hằng ngày như cãi nhau với người thân, bị bạn bè chê cười, học đòi bạn bè nhưng không được đáp ứng, hay bị người già chỉ trích vì làm sai... Trước vấn nạn này, nhiều thôn làng trên địa bàn đang quyết tâm tuyên truyền để làm thay đổi nhận thức người đồng bào nơi đây.

Anh Đinh Chuyênh, thôn trưởng làng Pyang, thị trấn Kông Chro cho biết: “Chúng tôi đã tổ chức họp làng để tuyển truyền, hộ nào có người tự tử, thì bà con dân làng không tham gia đám ma đó. Tổ chức văn nghệ để tuyên truyền rằng nạn tự tử làm khổ gia đình, tài sản mất mát, mất con người dẫn đến thiếu lao động, kinh tế càng khó khăn. Người chết mất cả trâu bò, ghè rượu để làm ma. Con cái không có bố mẹ nuôi. Nói chung, người dân cũng hiểu được phần nào về hậu quả của nạn tự tử”.

Cũng để ngăn chặn tình trạng này, đầu năm 2013, huyện Kông Chro đã thành lập Ban chỉ đạo tiến hành tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân, dần tiến tới đẩy lùi và xóa bỏ nạn tự tử trên địa bàn. Theo đó, hàng tháng, đại diện Ban tuyên giáo và các Đoàn thể tổ chức 4 buổi văn nghệ ở 4 thôn làng khác nhau. Tại đó, người dân được xem clip về những hoàn cảnh thương tâm của các gia đình có người tự tử, được chính cán bộ người đồng bào tuyên truyền về nhận thức sai lầm khi tự tử… Đến nay đã có nhiều khả quan, số vụ tự tử năm 2014 giảm 28 vụ so với năm 2013.

Ông Đinh Keo, Trưởng Ban Dân vận Huyện ủy Kông Chro phấn khởi cho biết: “Ban Tuyên giáo Huyện ủy và Ban Dân vận phối kết hợp với mặt trận và các đoàn thể đã tuyên truyền bằng video clip. Chúng tôi còn dịch sang tiếng Bahnar để bà con dễ hiểu hơn, từ đó thấy được nạn tự tử là điều có hại, không nên làm. Đến nay, huyện đã tuyên truyền đến 11/14 xã và thị trấn trên toàn huyện. Hiện nay, có thể nói nạn tự tử trên địa bàn huyện Kông Chro đã giảm hơn trước nhiều”.

Người đồng bào dân tộc Bahnar đa số trình độ dân trí còn hạn chế, nhiều tập tục lạc hậu, đời sống kinh tế còn khó khăn, tâm tư tình cảm không vững vàng nên là nguyên nhân chính dẫn đến phát sinh mâu thuẫn gia đình rồi tự tử. Bởi vậy, ngoài tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người dân về các vấn đề xã hội, về trách nhiệm với gia đình, con cái và những hậu quả do nạn tử tử gây ra, địa phương cần đẩy mạnh phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho bà con, mới mong đẩy lùi được vấn nạn nguy hiểm này.

Bài & ảnh: Quế Mai