Chung khát vọng trả lại dòng sông xanh

Sông là những mạch sống của con người. Ảnh: MH

Với hơn 2.360 con sông - tạo nên sự đa dạng cảnh sắc, con người và văn hóa độc đáo của Việt Nam. Những dòng sông đã giúp tạo nên nền văn minh, văn hóa và tâm hồn người Việt. Sông là những mạch sống của con người và hệ sinh thái. Thế nhưng, soi chiếu từ dọc miền đất nước ta, có những con sông “chở nặng… ô nhiễm”. Phù sa màu mỡ ngày nào đang phải nhường chỗ cho muôn nẻo nguồn thải.

Lý do vì sao nhiều con sông phải “sống mòn” chờ “chết”, gần như ai cũng biết, đó là do tình trạng đô thị hóa chóng mặt, cùng với khối lượng những chất thải, rác thải, nước thải khổng lồ đổ vào sông mỗi ngày, mỗi tháng, mỗi năm. “Trăm dâu” đổ đầu dòng sông. Các loại nước thải sinh hoạt, nước thải bệnh viện, nước thải công nghiệp… khi vào môi trường không qua xử lý, tàn phá nghiêm trọng môi sinh, ảnh hướng trực tiếp tới dòng chảy cũng như tuổi thọ của những dòng sông. Hơn nữa, do không có nguồn nước bổ sung, độ dốc nhỏ khiến tốc độ chảy chậm, nên các dòng sông không có khả năng tự làm sạch, độc tố tích tụ lâu ngày, dẫn đến ô nhiễm nguồn nước mặt và cả nguồn nước ngầm.

Các sông Ngũ Huyện Khê (Bắc Ninh), sông Bưởi (Thanh Hóa), sông Nhuệ - Đáy (đoạn chảy qua Hà Tây cũ, Hà Nam), sông Thị Vải (Đồng Nai), suối Bó Cá (Sơn La), sông Đa Độ (Hải Phòng), sông Gâm (Cao Bằng), sông Nặm Cắt (Bắc Kạn)… cũng đều ở tình trạng báo động về mức độ ô nhiễm.

Và mấy năm vừa qua, các dòng sông trên mọi miền đất nước oằn mình gánh thêm trọng trách sản xuất năng lượng điện. Hàng nghìn dự án thủy điện đã được phê duyệt để cắm lên các con sông lớn nhỏ. Hầu như tất cả các dòng sông đều đang và sắp có đập. Người ta xây đập sản xuất điện bất chấp mọi quy luật vận hành của tự nhiên, các hệ sinh thái, thậm chí cả quy luật kinh tế. Có hệ thống tự nhiên nào có thể thích nghi nổi sự thay đổi một cách toàn diện và nhanh chóng các thành phần của hệ sinh thái như thế?

Những kẻ gây tội ác với sông - với nguồn sống của cộng đồng không từ bất cứ thủ đoạn nào để kiếm lợi. Những vòi rồng sục sạo, ngụp lặn khoét sâu, nắn dòng những dòng sông đến cạn kiệt. Bao nhà máy đóng dọc các triền sông ngụy trang ống ngầm, ống nổi bằng mọi cách xả thải khiến cho những dòng xanh mát lành, thảo ngọt rơi vào tình trạng hấp hối, ủ bao mầm bệnh. Chưa kể, những chợ nổi, thuyền bè cùng cơ man mô hình nuôi trồng thủy sản mặc sức tấn công, bóp nặn, khuấy đảo làm cho sông “oằn mình” vùng vẫy.

Những mạch sống của các hệ sinh thái bị đầu độc. Ảnh: MH

Sông từ Bắc xuống Nam tổn khắp cùng thân thể. Hàng ngày, “giặc môi trường” đã và đang bị người dân tìm mọi cách chỉ mặt gọi tên, đòi đưa ra ánh sáng. Và cơ quan chức năng cũng vào cuộc quyết liệt xử lý nhưng rồi lại tái diễn với mức độ vi phạm tinh vi hơn, tàn khốc hơn.

Công luận đặt câu hỏi: Bao giờ những kẻ chỉ biết có lợi nhuận bất chấp tất cả thôi ngang nhiên tàn phá tài nguyên đất nước chúng ta? Bao giờ, mỗi chúng ta dù ở cương vị nào, đều cảm nhận được thiên nhiên cũng có quyền thiêng liêng là được tồn tại và được bảo vệ, như một thực thể sống động, hữu ích, bất khả xâm phạm. Và bất kỳ kẻ nào xâm hại đều là tội phạm cần phải đem ra xét xử nghiêm khắc?

Thờ ơ với cái chết của mạch nguồn sinh thái là tội ác với tự nhiên. Với chính con người, bởi húng ta đang hất đổ chén cơm, ly nước mỗi ngày và để lại cho con cháu một mảnh đất thiếu sự sống của một dòng sông. Có lẽ nào chúng ta bằng lòng với một phần bản đồ mà trên đó màu xanh biến mất?

63 tỉnh, thành của nước ta, vấn đề ô nhiễm nguồn nước nước luôn nổi cộm, bức xúc. Trong đó, chất lượng nước mặt của các sông, ngồi, kênh, rạch, đặc biệt là ở các vùng đô thị và vùng công nghiệp bị suy thoái tới mức gần như biến chất và có tác động nguy hiểm đối với đời sống con người cũng như sinh vật thủy sinh.