Kết luận thanh tra nêu rõ, ngày 20/11/2018, tỉnh Bình Thuận đã thành lập Đoàn thanh tra công tác quản lý Nhà nước về quản lý đất đai, quy hoạch đô thị tại địa bàn TP. Phan Thiết. Qua thanh tra, Đoàn thanh tra đã phát hiện nhiều sai phạm trong việc lập quy hoạch sử dụng đất, kế hoạch sử dụng đất; chuyển nhượng mục đích sử dụng đất; hợp thửa, tách thửa; việc thu tiền sử dụng đất… trên địa bàn 03 xã Tiến Lợi, Thiện Nghiệp và Phong Nẫm thuộc TP. Phan Thiết.
Cụ thể, trong việc lập, phê duyệt quy hoạch sử dụng đất hàng năm của các xã Tiến Lợi, Thiện Nghiệp và Phong Nẫm, không phù hợp với Quy hoạch sử dụng đất của TP. Phan Thiết giai đoạn 2011 - 2020 đã được UBND tỉnh Bình Thuận phê duyệt, dẫn đến các vi phạm có hệ thống. Từ năm 2016 đến tháng 9/2018, các xã trên đã cho phép nhiều hộ gia đình, cá nhân chuyển mục đích sử dụng đất từ nông nghiệp sang đất ở nông thôn có diện tích lớn từ gần 1.000m2 trở lên nhưng không thực hiện việc thẩm định điều kiện, nhu cầu sử dụng đất của hộ gia đình, cá nhân, không đúng theo kế hoạch sử dụng đất hàng năm của TP. Phan Thiết. Sau khi các hộ gia đình, cá nhân xin chuyển được mục đích đất từ đất nông nghiệp sang đất ở thì tiếp tục thực hiện thủ tục hợp thửa, tách thửa, tự san lấp mặt bằng, đầu tư cơ sở hạ tầng và phân lô bán nền ở nông thôn, đã và đang hình thành các điểm dân cư tạo mới không đúng quy chuẩn, tiêu chuẩn về xây dựng, chưa có quy hoạch chi tiết xây dựng, quy hoạch điểm dân cư nông thôn được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, không phù hợp quy hoạch xây dựng nông thôn mới ở các xã.
Đối với việc chuyển mục đích sử dụng đất, từ năm 2016 đến tháng 9/2018, UBND TP. Phan Thiết có quyết định cho chuyển mục đích sử dụng đất đối với 160/160 thửa đất với tổng diện tích 190.917,7 m2 không đúng Quy hoạch sử dụng đất của TP. Phan Thiết đã được UBND tỉnh Bình Thuận phê duyệt; đặc biệt có 139 thửa đất, tổng diện tích 176.815 m2 đất trồng cây hàng năm, trông cây lâu năm sang đất ở nông thôn không đúng với quy hạch sử dụng đất hàng năm, và làm trái các quy định của pháp luật, trong đó năm 2016 cho chuyển mục đích sử dụng đất với diện tích 49.341,5 m2, năm 2017 có diện đất chuyển mục đích là 73.008,5 m2, năm 2018 diện tích chuyển là 54.468,8 m2.
Bên cạnh đó, UBND TP. Phan Thiết còn cố ý, tùy tiện làm trái các quy định của Nhà nước trong việc xác định khu vực, vị trí thửa đất, mục đích sử dụng đất trước khi chuyển mục đích không đúng thực tế, không đúng quy định. Cụ thể, trong giai đoạn từ năm 2016 đến tháng 9/2018, UBND TP. Phan Thiết đã xác định vị trí thửa đất trước khi chuyển mục đích, thay đổi, điều chỉnh thông tin bất thường, luôn xác định thấp hơn so với quy định, gây đến sự thất thoát cho ngân sách Nhà nước.
Cũng theo Kết luận thanh tra, hầu hết các hộ gia đình, cá nhân xin tách một thửa đất nông nghiệp có diện tích lớn nằm gần đường giao thông, nằm tiếp giáp đường giao thông thành nhiều thửa đất nông nghiệp, với mục đích chỉ để một thửa đất có diện tích nhỏ nằm giáp đường giao thông, diện tích khác nằm xa đường giao thông, không có đường giao thông. Sau đó xin chuyển mục đích sử dụng sang đất ở và các thửa đất được cho tách ra sẽ nằm xa đường giao thông, không có đường giao thông sẽ được xác định là thửa đất nằm ở vị trí 5.
Theo đó, khi nộp tiền chuyển mục đích sử dụng sang đất ở thì phải nộp rất ít, thậm chí có vị trí xác định là 0 đồng. Việc cá nhân ”lách luật trong tách thửa đất nông nghiệp”, sau đó thực hiện chuyển mục đích sử dụng đất, thực hiện phân lô bán nền đất, chuyển nhượng quyền sử dụng đất ở, thu lợi bất chính, gây thất thoát cho ngân sách Nhà nước. Chỉ tính với 5 cá nhân sau khi điều chỉnh thông tin để xác định nghĩa vụ tài chính về đất đai do các cơ quan chức năng TP. Phan Thiết xác định vị trí thửa đất không đúng quy định. Chi cục Thuế TP. Phan Thiết tính lại nộp tiền sử dụng đất với số chênh lệch phải nộp gần 6 tỷ đồng.
Ngoài ra, công tác thanh tra, kiểm tra việc quản lý, sử dụng đất đai, quản lý trật tự xây dựng trên địa bàn TP. Phan Thiết còn buông lỏng, xử lý các vi phạm trong sử dụng đất đai chưa nghiêm. Cụ thể nhiều điềm dân cư tạo mới trên địa bàn 3 xã Thiện Nghiệp, Tiến Lợi, Phong Nẫm đã xây dựng đường bê tông rộng 4 - 5m trên đất nông nghiệp, nối từ đường của xã vào điểm dân cư tạo mới và nối với các tuyến đường nội bộ điềm dân cư tạo mới trái phép, không đúng quy chuẩn, tiêu chuẩn về xây dựng, không phù hợp quy hoạch xây dựng nông thôn mới ở các xã nhưng UBND xả và UBND TP. Phan Thiết không kiểm tra, xử lý vi phạm theo quy định.
Để xử lý những sai phạm trên, UBND tỉnh Bình Thuận yêu cầu các Sở, ban, ngành liên quan tổ chức kiểm điểm, xử lý trách nhiệm theo quy định của pháp luật đối với những tập thể, cá nhân có liên quan đến các sai phạm về đất đai, xây dựng tại 3 xã Thiện Nghiệp, Tiến Lợi, Phong Nẫm, thuộc TP. Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận. Đồng thời, giao Thanh tra tỉnh chuyển toàn bộ hồ sơ sang Cơ quan Cảnh sát điểu tra Công an tỉnh, để điều tra dấu hiệu về tội “vi phạm các quy định về quản lý đất đai” và tội “lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ”, làm trái các quy định trong xác định vị trí thửa đất không đúng quy định (luôn xác định vị trí thửa đất thấp hơn quy định để được tính tiền chuyển mục đích sử dụng đất thấp hơn so với thực tế); cho tách thửa đất ở nông thôn trên diện tích được cho chuyển mục đích sử dụng đất trái quy định của pháp luật; phân lô nền đất, chuyển nhượng quyền sử dụng đất ở nông thôn, thu lợi bất chính, gây thất thoát tiền cho ngân sách Nhà nước.